قاضی ابن خلکانشمسالدین ابوالعباس احمد بن ابراهیم بن ابی‌بکر بن خلکان بن ناوک بن عبدالله بن شاکَل بن الحسین بن مالک بن جعفر بن یحیی بن خالد البرمکی الاربلی الشافعی، مشهور به ابن خلکان، قاضی، تاریخ‌نگار، فقیه، ادیب و نویسنده سدهٔ هفتم هجری بود. ۱ - شرح اجمالییکی از بزرگان علما و صدور روسا. و چنانکه خود او در تضاعیف وفیات گوید به سال ۶۰۸ ه’ ۳۹. ق. در شهر اربل بمدرسه ملک معظم مظفرالدین بن زین‌الدین متولد و در ۶۲۱ صحیح بخاری را از شیخ صالح بن هبة‌الله شنوده و پدر او تا آخر عمر (۶۱۰) متولی تدریس مدرسه ملک‌المعظم در اربل بوده است. ابن خلکان در سنه ۶۲۶ از موطن خویش بحلب رفته و سالی چند بوده و در سال ۶۳۳ به دمشق اقامت داشته است. و در ۶۳۶ نائب قاضی‌القضاه مصر، یوسف بن حسن سنجاری شده و در ۶۵۹ قاضی‌القضاه دمشق گردیده و پس از پانزده سال باز به مصر رفته و سپس بسِمَت متولی قضا به شام بازگشته است. ۲ - قاضی شامو کتبی صاحب فوات الوفیات گوید: ابن خلکان متولی قضای شام بود و سپس منعزل و ابن صایغ قاضی آنجا گردید و پس از هفت سال ابن صایغ عزل شد و ابن خلکان بمقام پیشین بازگشت و شعرای وقت از قبیل رشیدالدین فارقی و سعدالدین فارقی و نورالدین بن مصعب او را تهنیت‌ها گفتند. گویند وقتی او را بکذب در انتساب ببرامکه تهمت کردند، او در جواب گفت: اگر بدورغ نسب خواستمی کردن، خود را بعباس بن عبدالمطلب یا علی بن ابی‌طالب یا یکی از صحابه بستمی. چه فایدتی مترتب تواند بود در انتساب بقومی که از آنان بقیتی نمانده و در اصل مجوس بوده‌اند؟ ابن خلکان را اشعاری لطیف حاکی از طبعی سلیم و ذوقی مستقیم است. ۳ - آثارکتاب نفیس او موسوم به وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان یکی از بزرگ‌ترین و نافع‌ترین کتاب‌های فن رجال است. آنرا در ۶۵۴ به قاهره آغازکرده و در ۶۷۲ به‌همان شهر به‌پایان رسانیده است. این کتاب به‌ترتیب حروف معجم و ترجمه ۸۴۶ تن از بزرگان امرا و وزرا و علما و جز آنان را شامل است. مولانا ظهیرالدین اردبیلی متوفی به ۹۳۰ آنرا به فارسی آورده و مرحوم معتمدالدوله فرهادمیرزا به سال ۱۲۸۴ ه’ ۳۹. ق. با تصحیح و حواشی و قیود و اضافاتی در طهران متن عربی آنرا طبع کرده است. و دوسلان به فرانسه ترجمه کرده است، و محمد افندی رودسی زاده با تصرفاتی به ترکی نقل کرده و در اسلامبول به سال ۱۲۸۰ ه’ ۳۹. ق. به طبع رسیده است. و نسخه‌ای از کتاب وفیات بخط مولف او در متحف بریطانیا موجود است. ابن خلکان را برادری موسوم به بهاءالدین محمد بوده که قضاء بعلبک داشته و در ۶۸۳ ه’ ۳۹. ق. وفات کرده است و شاید کتاب التاریخ الاکبر فی طبقات العلماء و اخبارهم از او باشد. ۴ - رحلتاو به سال ۶۸۰ از منصب قضای شام مستعفی شده و در ۶۸۱ درگذشته است. ۵ - عناوین مرتبطعلمای قرن هفتم. ۶ - منبعسایت علما و عرفا، برگرفته از مقاله «شمس الدین ابوالعباس احمد البرمکی الاربلی الشافعی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۲/۰۶. |