فعلیت ذاتیفعلیت ذاتی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای تحقق محمول برای موضوع در یکی از زمان‌ها است. ۱ - توضیح اصطلاحاصول کیفیت‌ها و مواد قضایا سه چیز است: "وجوب"، "امتناع" و "امکان". ولی از آن جهت که این سه، پاسخگوی تمام نیاز‌های علوم و محاورات نیستند، کیفیات فرعی دیگری مانند "دوام" و "امکان عام" و "فعلیت" را نیز به آنها افزوده‌اند. "فعلیت" یا "وجود بالفعل" در مقابل قوّه یا وجود بالقوّه است. وقتی می‌گوییم شئ بالقوه موجود بود و سپس بالفعل موجود شد، به این معنا است که شئ سه حالت را پشت سر گذاشته است. این حالات عبارت است از امکان، آمادگی و تحقق. به طوری که اگر این انتقال به نهایت خود برسد، شئ موجود بالفعل می‌شود. ۲ - اقسام فعلیتفعلیت سه قسم است: فعلیت ذاتی، فعلیت وصفی و فعلیت وقتی. فعلیت ذاتی به این معنا است که محمول در یکی از زمان‌ها برای موضوع تحقق می‌یابد؛ حال چه در زمان گذشته باشد یا در زمان حال و یا در زمان آینده. مانند: هر انسانی بالفعل، تنفس کننده است. قضیه‌ای را که دارای چنین مضمونی باشد "مطلقه عامه" نامند و منظورشان از فعلیت آن است که محمول از حدّ قوه خارج شده و تحقق عینی یافته است. بنابراین، ذکر کلمه "بالفعل" در متن قضیه ضروری نیست و هر لفظی که این معنا را افاده کند می‌تواند جایگزین آن گردد. مثلاً قضیه "آنان پس از شکست خوردن و مغلوب شدن شان بزودی غالب و پیروز می‌شوند" نیز قضیه فعلیه است. [۲]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۱۵.
[۳]
گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۲۱.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • گرامی، محمدعلی، منطق مقارن. • صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی. ۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله « فعلیت ذاتی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۳/۱۶. |