فتح الأبواب (کتاب)«فتح الابواب بین ذوی الالباب و بین رب الارباب فی الاستخارات» تالیف سید رضی الدین، علی بن طاووس حلی (۵۸۹- ۶۶۴ هجری) در موضوع اثبات جواز و مشروعیت استخاره و انواع آن و استدلال‌های مخالفین و جواب آنها می‌باشد. ۱ - پیشینهپیرامون مسئله استخاره و جواز و ترغیب به آن نزدیک به ۳۰ عنوان کتاب نوشته شده و به صورت متفرقه نیز در بسیاری از کتب ادعیه و روایی باب‌هایی به این موضوع اختصاص یافته است. اولین کتابی که در این موضوع و به صورت مستقل نوشته شده کتاب «الاستخارة» از محمد بن مسعود عیاشی ، از بزرگان قرن سوم و صاحب تفسیر معروف عیاشی است. پس از او، احمد بن سلیمان بصری معروف به زبیری شافعی متوفای اوایل قرن چهارم هجری کتابی با عنوان «الاستخارة و الاستشارة» تالیف نمود. از این دو کتاب تنها نامشان به ما رسیده و اصل کتابها در حوادث تاریخ از بین رفته‌اند. سومین اثر در این موضوع، کتاب شریف «فتح الابواب» از سید ابن طاووس است. این کتاب، اولین کتاب در این موضوع می‌باشد که به دست ما رسیده است. بزرگان دیگری پس از سید ابن طاووس در این خصوص دست به تالیف زده‌اند که بیشتر آنان از متاخرین می‌باشند. ۲ - انگیزه نگارشسید بنابر آنچه روش او در اکثر کتابهایش می‌باشد در مقدمه کتاب موضوع آن را توضیح داده و انگیزه خود را نیز از تالیف آن کتاب بیان کرده است. سید ابتدا توضیحی در معنای استخاره و دلیل عقلی بر نیکو بودن آن داده که: چطور ممکن است مشاوره با هر عاقل و حکیم و پیامبر و وصی و... ستوده باشد، اما مشورت با خدای عالم به سرانجام انسانها و عالم، که به غیب و شهود آگاه است ستوده نباشد؟! من نیز برای اثبات رجحان استخاره این کتاب را به رشته تحریر درآوردم. سید انگیزه خود را اینطور بیان می‌کند که: «در ۲۴ رجب ۶۴۲ هجری انگیزه‌ای قوی در خود احساس کردم برای نوشتن این کتاب و فهمیدم که این از عنایات الهی است به من که کتابی در موضوع استخاره بنویسم و هیچکس را سراغ ندارم که قبل از من نوشته باشد... که حجتی از جانب خدا باشد بر هر کس آن را ببیند تا مشاوره با خدا را در تمام مسائل دنیایی و اخروی خویش مقدم کند. ۳ - ارزش و اعتبارسید عبدالله شبر در «ارشاد المستبصر فی الاستخارات» می‌گوید: «من بجز علامه یگانه زمان ، عالم ربانی و کسی که مثل او را سراغ نداریم، یعنی سید‌علی بن طاووس ، کسی را سراغ ندارم که در موضوع استخاره کتابی نوشته باشد که عطش جوینده را پاسخگو باشد و انسان را بی نیاز از کتابی دیگر در این موضوع نماید. از نکات مهم این کتاب آن است که سید آیات و روایات را نقل کرده و اقوال را رد یا تایید نموده و در کنار آنها تجارب خویش را از استخاره آورده و نکات ظریفی پیرامون استخاره و مداومت بر آن ذکر کرده که حاکی از مواظبت همیشگی او بر استخاره است و نویسنده کتاب به مضمون آن اعتقاد کامل داشته و همیشه با دقت به آن عمل نموده است. ۴ - ترتیب ابوابمؤلف، کتاب خویش را به یک مقدمه و ۲۴ باب تقسیم کرده است. مقدمه: شامل توضیحاتی در معنای استخاره و ارزش آن است و اینکه کسی که می‌تواند با خدا مشورت نماید اگر آن را ترک کرد سزاوار سرزنش است و انگیزه تالیف کتاب و فهرست ابواب آن است. ابواب کتاب شامل: ۱- از باب اول تا باب هفتم، ادله عقلی و نقلی بر استخاره و اینکه استخاره تنها در مباحات نیست و فتاوای اصحاب برجواز آن. ۲- از باب هشتم تا باب بیست و یکم، انواع استخاره و ادعیه آنها و بهترین نوع استخاره طبق روایات (استخاره ذات الرقاع). ۳- باب بیست و دوم، در استخاره برای دیگران است و اصل جواز آن. ۴- باب بیست و سوم، ادله منکرین عمل به استخاره و جواب آنها. ۵- باب بیست و چهارم، در اینکه انسان در امور عقلی و نقلی باید به خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اقتدا کند، چرا که اکثر مردم با اینکه عقل دارند خلاف راه صحیح را می‌پیمایند و اینکه انسان نباید به دنبال رضایت مردم باشد، بلکه تلاش کند رضای الهی را به دست آورد. ۵ - پانویس۶ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |