غایتغایت، آنچه نهایت حکم، موضوع و یا متعلق به آن محدود شده است. ۱ - معناغایت به معنای نخست، مانند «کعبین» که درآیه شریفه «... وَأرجُلَکُم الی الکَعْبَین» موضوع حکم ؛ یعنی «أرجُلَکُم» مقید به آن شده است. به موضوع یا متعلق و یا حکم مقیّد به غایت «مُغَیّا» گفته می‌شود. ۲ - احکام مرتبط معنای نخستاز آن در اصول فقه بحث کرده‌اند. ۲.۱ - در اصول فقهاصولیان در باره غایت از دو حیث بحث کرده‌اند: نخست؛ اینکه آیا غایت مطلقا حکم مغیا را دارد یا در صورت وجود قرینه یا در جایی که غایت از جنس مغیا باشد؛ یا تفصیل بین ادات غایت و اینکه اگر ادات غایت «حتی» باشد، غایت داخل در مغیّا است؛ اما اگر «الی» باشد داخل نیست و یا ضابطه خاصی وجود ندارد و تنها با وجود قراین می‌توان تشخیص داد که غایت داخل در مغیّا و یا خارج از آن است و با نبود قراین، به اصول عملی مراجعه می‌شود؟ مسئله اختلافی است. [۲]
اصول الفقه، ج۱، ص۱۱۵-۱۱۶.
[۵]
محاضرات فی اصول الفقه (مسلسل ۴۶)، ج۴، ص۲۸۱.
برخی گفته‌اند: این اختلاف نظرها در فرضی است که غایت، غایت موضوع یا متعلق آن باشد، نه غایت حکم. [۶]
اصول الفقه، ج۱، ص۱۱۶.
دوم؛ اینکه آیا مفاد تقیید به غایت قطع نظر از قراین و شواهد انتفای حکم از پس از غایت است یا نه؟ ۳ - احکام مرتبط معنای دوماز معنای دوم غایت در فقه ، در بابهای طهارت ، صلات و بعضی ابواب عقود ، همچون بیع و اجاره سخن گفته‌اند. ۳.۱ - در طهارتآیا در صحّت وضو قصد غایتی که به جهت آن امر به وضو شده، شرط است یا نه؟ مسئله اختلافی است. ۳.۲ - در صلاتمسافریکه غایت سفرش حرام باشد، مانند سفر برای دزدی، نمازش تمام است و باید روزه‌اش را بگیرد. [۱۳]
مهذب الاحکام، ج۹، ص۱۷۳.
۳.۳ - در بیع و اجارهفروختن یا اجاره دادن چیزی با هدف استفاده حرام از آن، مانند فروختن انگور یا اجاره دادن مغازه برای تولید شراب ، حرام است. [۱۶]
سداد العباد، ص۴۲۲.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۵۳۲، برگرفته از مقاله «غایت». |