عموم استغراقیشمول حکم نسبت به همه افراد موضوع به طور مستقل را عموم استغراقی گویند. ۱ - تعریف عموم استغراقیعموم استغراقی، عمومی است که در آن حکم بر تک تک افراد موضوع به طور جداگانه بار می‌گردد؛ یعنی حکمی که به چنین مفهوم عامی تعلق می‌گیرد، در ظاهر یکی است، اما در واقع به تعداد افراد موضوع انحلال پیدا می‌کند. در کتاب «اصول الفقه» آمده است: «العموم الاستغراقی و هو ان یکون الحکم شاملا لکل فرد فرد فیکون کل فرد موضوعا للحکم و لکل حکم متعلق بفرد فی الموضوع عصیان خاص، نحو اکرم کل عالم». برای مثال، در جایی که مولا می‌گوید: «تمامی علما را اکرام کن»، اگر تعداد علما بیست نفر باشد و نوزده نفر اکرام شوند، به تعداد نوزده اکرام، امر، امتثال شده و به اندازه یک نفر که اکرام نشده، معصیت شده است. ۲ - فرق عموم استغراقی و عام استغراقیفرق عموم استغراقی و عام استغراقی این است که اصطلاح عموم بیشتر در مفهوم و معنای شامل و فراگیر استعمال می‌شود و عام بیشتر در لفظ عام به کار برده می‌شود. ۳ - معانی مقابل عموم استغراقیعموم استغراقی، مقابل عموم بدلی و عموم مجموعی می‌باشد که در هر سه آنها، عمومیت به حسب افراد است، اما چگونگی شمول آنها بر افراد و تعلق حکم به آنها تفاوت دارد. [۲]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۸، ص(۱۳۳-۱۳۲).
[۶]
تهذیب الاصول، سبزواری، عبدالاعلی، ج۱، ص۱۲۳.
[۸]
مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص۲۱۹.
[۱۴]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۱، ص۳۰۴.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۹۰، برگرفته از مقاله «عموم استغراقی». |