زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

علی بن عبیده ریحانی





ابوالحسن علی بن عبیده ریحانی۲۱۹ق)، از ادیبان، نویسندگان، خطبا، لغت‌دانان قرن دوم و سوم هجری قمری و از نزدیکان مامون عباسی بود.


۱ - معرفی اجمالی



ابوالحسن علی بن عبیده ریحانی کاتب، ریحان‌فروش بودن بعضی از اجدادش را دلیل شهرت وی به این لقب گفته‌اند. ادیبی برجسته، نویسنده‌ای توانا، خطیبی فصیح و بلیغ، لغت‌دان، دارای تالیفات بسیار و گوناگون در امثال و حکم و از نزدیکان مامون عباسی (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ق) بود که به زندیق بودن متهم شده است. یاقوت حموی او را در بلاغت و حسن تالیف از جاحظ برتر دانسته است. احمد بن ابی طاهر، احمد بن فتح و احمد بن محمد بن ابی ذیال راوی علی بن عبیده هستند. با نگاهی به نام تالیفات ریحانی، روشن است که وی ایرانی بوده و اتهام او به زندیق بودن، چه درست و چه غلط، قطعاً با ملاحظه گرایشات عقیدتی و مذهبی و همسو نبودن با عامه جامعه بوده است. شاید از همین روست که ابن ماکولا وی را متکلم می‌داند. ریحانی در سال ۲۱۹ق درگذشت. ابن ندیم ضمن اینکه او را فردی باهوش و زیرک و کاتب مامون دانسته، تالیفاتش را حکیمانه توصیف کرده است.

۲ - تالیفات



کتاب‌های ریحانی عبارت‌اند از:
المصون التدریج (البرزخ)، رایدالود (رایدالرد)، المخاطب الطارف (الطارق)، الهاشمی المعانی الخصال الناشی الموشح شمل و الفت الجّد (الحک/ الحد)، المتخلی الصبر سناء و بهاء (سباء و بهاء/ السباء و الهباء)، الزمام مهرازاد جشنش کی لهراسف الملک صفة الدنیا الاخوان روشنا یدل صفة الجنه الانواع الوشیح العقل و الجمال (العقل و الحبال/ العقل و الجبال)، ادب جوانشیر شرح الهوی و وصف الاخاء الطاووس المشجی (السبحی)، اخلاق‌ هارون الاصناف الخطیب (الخطب)، الناجم صفة الفرس الغیبه (احتمالا همان النبیه است که بعداً می‌آید)، المشاکل فضایل اسحاق صفة الموت السمع و البصر الیاس و الرجاء صفة العلماء ابن الملک المؤمل و المهیب (الموکل و المصیب)، ورود و ودود المکلین (الماکنین)؟، صفة النمل و البعوض المعاقبات مدح النبیذ (مدح الندیم)، الجمل خطب المنابر النکاح الاوصاف امتحان الدهر الاجواد النبیه المجالسات ، جواهر الکلم و فرائد الحکم، و الاوفیاء.

۳ - پانویس


 
۱. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۶، ص۲۱۴.    
۲. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۱۸.    
۳. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم الادباء، ج۴، ص۱۸۱۴.    
۴. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۱۸.    
۵. ابن ماکولا، علی بن هبةالله، الاکمال، ج۴، ص۲۳۲.    
۶. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۵، ص۳۱۱.    
۷. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۵۱.    
۸. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۵۱.    
۹. بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۶۶۸-۶۶۹.    
۱۰. بغدادی، اسماعیل بن محمد، ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۷۶.    
۱۱. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۳، ص۱۴۴.    
۱۲. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۲۴۲.    
۱۳. ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۲، ص۲۳۱.    
۱۴. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۳۱۰.    
۱۵. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۱، ص۴۵.    
۱۶. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲۱، ص۱۹۷.    
۱۷. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۶۸.    
۱۸. موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۵، ص۱۹۸.    
۱۹. کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۴۵.    


۴ - منبع



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۳۹، برگرفته از مقاله «علی ریحانی».






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.