علم محمد (قرآن)پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله به خواست و مشیت الهی دارای علم لدنی بودند و از اخبار غیب مطلع بودند. دراین مقاله آیات مرتبط با علم حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند. فهرست مندرجات۲ - علم پیامبر منوط به مشیت الهی ۳ - علم به آیین حضرت ابراهیم ۴ - امکان عدم علم پیامبر ۵ - علم به خیانتهای یهود ۶ - علم به محرمات یهود ۷ - علم به سرگذشت اهل ایله ۸ - علم به داستان اصحاب کهف ۹ - علم به فقر اصحاب صفه ۱۰ - راسخ بودن در علم ۱۱ - عدم علم به زمان قیامت ۱۲ - علم به تحقّق حکومت بنی‌امیّه ۱۳ - دعا برای زیاد شدن علم ۱۴ - مأمور شدن به ابلاغ منشأ اطلاعات ۱۵ - علم به اعمال امت ۱۶ - علم به وجود منافقان ۱۷ - برخوردار بودن از علم لدنی ۱۸ - اعتقاد مردم به علم پیامبر ۱۹ - عدم علم به قرآن قبل از نزول ۲۰ - علم از راه خواب ۲۱ - تعلیم علم از طریق وحی ۲۲ - تعلیم علم به وسیله خداوند ۲۲.۱ - علم به ستارگان ۲۲.۲ - تشریح داستان ذوالقرنین ۲۲.۳ - علم به سرنوشت گذشتگان ۲۲.۴ - علم به شب قدر ۲۳ - علم غیب پیامبر ۲۳.۱ - علم به اخبار قوم نوح ۲۳.۲ - علم به غیب ۲۳.۳ - علم به امور غیبی منافقان ۲۳.۴ - علم به حقایق داستان زکریّا و مریم ۲۳.۵ - عدم علم به نبوت خویش ۲۳.۶ - علم غیب از طریق رؤیا ۲۳.۷ - عدم علم از سرنوشت یکایک بشر ۲۳.۸ - مستقل نبودن در علم غیب ۲۴ - علم لدنّی پیامبر ۲۵ - منشأ علم پیامبر ۲۵.۱ - علم به اخبار غیبی قوم نوح ۲۵.۲ - علم به تاریخ حضرت موسی ۲۵.۳ - علم به تاریخ اهل مدین ۲۵.۴ - علم به تاریخ حضرت یوسف ۲۵.۵ - علم به خیانت حفضه ۲۵.۶ - علم به گوش دادن به قرآن جن ۲۶ - پانویس ۲۷ - منبع ۱ - کلیدددار علم قرآنكليد فهم (درست) قرآن کریم، نزد محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله: ... وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ .... ۲ - علم پیامبر منوط به مشیت الهیبقا و زوال علوم اعطايى خدا به بشر و حتّى دریافت وحی به وسيله پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، منوط به مشیّت خداوند: ... وَ ما أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا وَ لَئِنْ شِئْنا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ .... ۳ - علم به آیین حضرت ابراهیمآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از آیین ابراهیم علیه‌السلام به واسطه وحى: ثُمَّ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً .... ۴ - امکان عدم علم پیامبرامكان تعلّق مشيّت الهى بر آگاه نساختن پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله از برخى معارف و يا محو آن از حافظه ايشان: سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ .... ۵ - علم به خیانتهای یهودآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خیانتهای یهودیان عصر خويش: فَبِما نَقْضِهِمْ مِيثاقَهُمْ ... يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ نَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُكِّرُوا بِهِ وَ لا تَزالُ تَطَّلِعُ عَلى خائِنَةٍ مِنْهُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ .... ۶ - علم به محرمات یهودآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با وحى الهى، از محرّمات وضع شده بر ملّت یهود: وَ عَلَى الَّذِينَ هادُوا حَرَّمْنا ما قَصَصْنا عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ .... ۷ - علم به سرگذشت اهل ایلهفرمان خدا به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره آگاهى يافتن از سرگذشت مردم «ایله»: وَ سْئَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كانَتْ حاضِرَةَ الْبَحْرِ ... از ابن‌عبّاس نقل شده است: مراد از «القرية» ايله است. ۸ - علم به داستان اصحاب کهفآگاهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با وحی الهی، از ماجراى اصحاب کهف: سَيَقُولُونَ ثَلاثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ سادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَ يَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَ ثامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ ما يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ فَلا تُمارِ فِيهِمْ إِلَّا مِراءً ظاهِراً وَ لا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَداً. ۹ - علم به فقر اصحاب صفهآگاهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از فقر و نیازمندی اصحاب صفّه، از روى چهره آنان: لِلْفُقَراءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْباً فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيماهُمْ لا يَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحافاً وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ. ۱۰ - راسخ بودن در علممحمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله راسخ در علم: ... وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ ... طبق روايتى از امام باقر علیه‌السلام، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله برترين راسخان در علم بود. ۱۱ - عدم علم به زمان قیامت••• آگاهى نداشتن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از زمان وقوع قیامت: ۱. يَسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّي لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْئَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ. ۲. إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ ما ذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ. ۳. يَسْئَلُكَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ اللَّهِ وَ ما يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيباً. ۴. إِلَيْهِ يُرَدُّ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ ما تَخْرُجُ مِنْ ثَمَراتٍ مِنْ أَكْمامِها وَ ما تَحْمِلُ مِنْ أُنْثى وَ لا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ أَيْنَ شُرَكائِي قالُوا آذَنَّاكَ ما مِنَّا مِنْ شَهِيدٍ. ۵. اللَّهُ الَّذِي أَنْزَلَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ وَ الْمِيزانَ وَ ما يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ. ۶. وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ. ۷. وَ تَبارَكَ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما وَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ. ۸. يَسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْساها فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْراها إِلى رَبِّكَ مُنْتَهاها. ••• انتظار مشركان در آگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از زمان وقوع قيامت: ... وَ يَقُولُونَ مَتى هُوَ قُلْ عَسى أَنْ يَكُونَ قَرِيباً. ۱۲ - علم به تحقّق حكومت بنىاميّهآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از تحقّق حکومت بنی‌امیّه: وَ إِذْ قُلْنا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنَّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْياناً كَبِيراً. براساس برخى روايات، پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در خواب ديد مردانى را كه چون بوزينگان بر منبر آن حضرت مى‌جهند و مردم را به روش گذشتگان -دوران جاهلیّت- باز مى‌گردانند. پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آثار حزن در چهره‌اش نمايان شد. پس جبرئیل اين آيه را براى حضرت آورد: «و ما جعلنا الرؤيا ...» و «شجره ملعونه» يعنى بنی‌امیّه. ۱۳ - دعا برای زیاد شدن علمدعا براى زياد شدن علم، از توصیه‌های خداوند به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: ... وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْماً. ۱۴ - مأمور شدن به ابلاغ منشأ اطلاعاتمحمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور ابلاغ چگونگى آگاه شدنش از ملأ اعلى و منشأ اطّلاعات و اخبارش، درباره آدم و فرشتگان: ما كانَ لِي مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَإِ الْأَعْلى إِذْ يَخْتَصِمُونَ إِنْ يُوحى إِلَيَّ إِلَّا أَنَّما أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِينٍ فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ .... ۱۵ - علم به اعمال امتآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از اعمال امت، حتّى پس از رحلتش: إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً ... اگر منظور از «شاهداً» شهادت بر اعمال همه امّت در صحنه قیامت باشد، مطلب مذكور استفاده مى‌شود، زيرا شهادت بدون آگاهى و نظارت، فاقد اعتبار است. ۱۶ - علم به وجود منافقانآگاه شدن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان، در پرتو وحى، از وجود منافقان: وَ مِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ ... لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ .... ۱۷ - برخوردار بودن از علم لدنی••• پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله برخوردار از علم لدنّی: ... وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ .... ••• برخوردارى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از علم لدنّى، از تفضّلات الهی به آن حضرت: ... وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً. ۱۸ - اعتقاد مردم به علم پیامبرمردم عصر بعثت، معتقد به توانايى علمى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله در پاسخ‌گويى به مسائلى اسرارآميز و ناشناخته، مانند روح: وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ .... ۱۹ - عدم علم به قرآن قبل از نزول••• آگاهى نداشتن محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از قرآن و تعليمات آن، قبل از نزول قرآن: ... ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ .... ••• ناآشنايى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از معارف قرآن، پيش از نزول آن بر ايشان: ۱. قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَ لا أَدْراكُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ. ۲. وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ. ۲۰ - علم از راه خوابآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از راه خواب، از برخى امور: ۱. إِذْ يُرِيكَهُمُ اللَّهُ فِي مَنامِكَ قَلِيلًا .... ۲. لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً. ۲۱ - تعلیم علم از طریق وحیتعليم بخشى از علوم و اخبار غيب به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از طريق وحى: ۱. تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ. ۲. نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغافِلِينَ. ۲۲ - تعلیم علم به وسیله خداوند۲۲.۱ - علم به ستارگانپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در شناخت ستارگان، نيازمند آموزش خدا: وَ ما أَدْراكَ مَا الطَّارِقُ النَّجْمُ الثَّاقِبُ. ۲۲.۲ - تشریح داستان ذوالقرنیناستوارى تشريح داستان ذوالقرنین، بر پايه تلاوت وحی، نه آگاهيهاى شخصى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله: وَ يَسْئَلُونَكَ عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ قُلْ سَأَتْلُوا عَلَيْكُمْ مِنْهُ ذِكْراً. ۲۲.۳ - علم به سرنوشت گذشتگانآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از سرگذشت اقوام به هلاكت رسيده و آباديهاى تخريب شده گذشته، با تعليم خداوند: ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْقُرى نَقُصُّهُ عَلَيْكَ مِنْها قائِمٌ وَ حَصِيدٌ. ۲۲.۴ - علم به شب قدرپيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در شناخت شب قدر و ويژگيهاى آن، نيازمند آموزش الهى: وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ. ۲۳ - علم غيب پیامبر۲۳.۱ - علم به اخبار قوم نوحآگاهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله به اخبار غيبى مربوط به قوم نوح علیه‌السلام از طريق وحى: قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ وَ عَلى أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ يَمَسُّهُمْ مِنَّا عَذابٌ أَلِيمٌ تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ. ۲۳.۲ - علم به غیبآگاهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله به غیب و وحى: وَ ما هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ. ۲۳.۳ - علم به امور غیبی منافقاناطّلاع يافتن محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، از امور غيبى، مربوط به احوال منافقان، به واسطه وحى: ... قُلْ لا تَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبارِكُمْ .... ۲۳.۴ - علم به حقایق داستان زكريّا و مريمآگاهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، از حقايق نهفته تاريخ زکریّا و مریم عليهماالسلام از طريق قرآن و نزول وحى الهى: ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ. ۲۳.۵ - عدم علم به نبوت خویشبىخبرى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، از نبوّت خويش، پيش از مبعوث شدن: وَ ما كُنْتَ تَرْجُوا أَنْ يُلْقى إِلَيْكَ الْكِتابُ .... ۲۳.۶ - علم غیب از طریق رؤیارؤیا، از راههاى علم پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به غيب: ۱. وَ إِذْ قُلْنا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنَّاسِ وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْيَا الَّتِي أَرَيْناكَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما يَزِيدُهُمْ إِلَّا طُغْياناً كَبِيراً. ۲. لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِينَ لا تَخافُونَ فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِكَ فَتْحاً قَرِيباً. ۲۳.۷ - عدم علم از سرنوشت یکایک بشراطّلاع از آينده و سرنوشت يكايك بشر، خارج از قلمرو رسالت و مسئولیّت محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله: قُلْ ... وَ ما أَدْرِي ما يُفْعَلُ بِي وَ لا بِكُمْ .... ۲۳.۸ - مستقل نبودن در علم غیب••• اعلام محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله به آگاهى نداشتن از علم غیب، به صورت مستقلّ: قُلْ لا أَمْلِكُ ... وَ لَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ .... ••• عدم دستيابى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله به منافع بسيار و بروز مشكلات در زندگانى وى، بيانگر آگاه نبودن آن حضرت به علم غيب، به نحو مستقلّ: قُلْ لا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعاً وَ لا ضَرًّا إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ وَ لَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَ ما مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ وَ بَشِيرٌ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ. ••• محمّد، موظف به ابلاغ آگاه نبودن از علم غيب به صورت مستقل: ۱. قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزائِنُ اللَّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَ لا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا ما يُوحى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمى وَ الْبَصِيرُ أَ فَلا تَتَفَكَّرُونَ.انعام (۶) ۵۰ مقصود از «لا اعلم الغيب» به قرينه آيات مختلفى كه دستيابى به علم غيب را از طريق وحى براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله ثابت مى‌كند علم غيبى به صورت مستقل است. ۲. قُلْ ... وَ لَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ .... ۲۴ - علم لدنّى پیامبربرخوردارى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از وحى، حکمت و علم لدنّی: وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ ... وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ .... بنابر روایات، علم اهل‌بیت و پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) علم الهی و غیراکتسابی است که از معدن وحی برمی‌خیزد. امام خمینی اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) را معدن علم و خزینه‌دار دانش و سرچشمه توحید ناب شمرده و تصریح کرده است از ۷۳ حرف اسم اعظم ۷۲ حرف نزد رسول خدا و ائمه است در نظر ایشان پیامبر و اهل‌بیت دارای علم غیب‌اند و علم تورات صحیح نزد اهل‌بیت است و چنان‌که اصف برخیا از نزدیکان حضرت سلیمان (علیه‌السلام) با دانستن یک اسم از اسامی اعظم خداوند توانست تخت بلقیس را در لحظه‌ای منتقل کند، اهل‌بیت با آگاهی بر عمده اسمای الهی، از او سزاوارتر به داشتن علم غیب از آصف‌اند. [۶۵]
خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۹۲، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.
به‌حسب برخی از آیات الهی و روایات آگاهی به کتاب و سنت و پاسداری از کتاب برعهده ائمه و اهل‌بیت است که حاملان علوم و معارف قرآن‌اند. امام خمینی با اشاره به حدیث «انما یعرف القرآن من خوطب به» مخاطبان واقعی قرآن را پیامبر و ائمه می‌داند و با استناد به روایتی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اهل‌بیت را مفسران واقعی قرآن، مصداق بارز راسخان در علم و گنجینه علوم قرآن می‌شمارد و تاکید می‌کند باید با استفاده از پیامبر و اهل‌بیت به عمق آیات قرآن راه یافت. در نگاه ایشان سخنان اهل‌بیت همچون قرآن دارای ظاهر و باطن است و دانش پیامبر و امامان در سخن، سیره و در دعاهای آنان دیده می‌شود. افزون بر اعتراف دیگر مسلمانان به برتری دانش و علم لدنی پیامبر و اهل‌بیت، خود پیامبر و امامان نیز به برتری علمی خود بر دیگران استناد کرده‌اند. امام خمینی قرآن، سنت پیامبر و صحیفه علی (علیه‌السلام) را از منابع علوم ائمه شمرده است و معتقد است علم تورات و انجیل و دیگر کتاب‌های آسمانی پیشین نزد پیامبر و اهل‌بیت است. به باور ایشان سخنان پیامبر و اهل‌بیت از وحی الهی و کشف محمدی و از علم لدنی رحمانی و فیض سبحانی سرچشمه گرفته و نورانیت آن در دیگر کلمات یافت نمی‌شود. امام خمینی، پیامبر و اهل‌بیت را حافظ و مروجان قرآن شمرده است که شمه‌ای از اسرار کتاب خدا را به قدر استعداد مردم برای آنان بیان کرده‌اند و مردم را با علم لدنی خود از تفسیرهای انحرافی و تفسیر به رای منع می‌کردند. [۶۸]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۴۶۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲۵ - منشأ علم پیامبرخداوند، مبدأ علوم و آگاهيهاى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله: ۱. ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يُلْقُونَ أَقْلامَهُمْ أَيُّهُمْ يَكْفُلُ مَرْيَمَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ. ۲. ... وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً. ۳. قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَ لا أَدْراكُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ. ۴. تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ. ۵. ... وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْماً. ۶. وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا ما كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِيمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشاءُ مِنْ عِبادِنا وَ إِنَّكَ لَتَهْدِي إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ. ۲۵.۱ - علم به اخبار غیبی قوم نوحآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، به اخبار غيبى مربوط به قوم نوح از طريق وحى: قِيلَ يا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَيْكَ وَ عَلى أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَكَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ يَمَسُّهُمْ مِنَّا عَذابٌ أَلِيمٌ تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيها إِلَيْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ. ۲۵.۲ - علم به تاریخ حضرت موسیآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از تاريخ موسی علیه‌السلام به وسيله وحى: وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الْغَرْبِيِّ إِذْ قَضَيْنا إِلى مُوسَى الْأَمْرَ وَ ما كُنْتَ مِنَ الشَّاهِدِينَ ... وَ لكِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ وَ ما كُنْتَ بِجانِبِ الطُّورِ إِذْ نادَيْنا وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ. ۲۵.۳ - علم به تاریخ اهل مدینآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از تاريخ اهل مدین، به وسيله وحى: ... وَ ما كُنْتَ ثاوِياً فِي أَهْلِ مَدْيَنَ تَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ لكِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ ... وَ لكِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ. ۲۵.۴ - علم به تاریخ حضرت یوسفآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از تاريخ یوسف علیه‌السلام به وسيله وحى: رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَ عَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَنْتَ وَلِيِّي فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ ذلِكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ وَ ما كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ أَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَ هُمْ يَمْكُرُونَ. ۲۵.۵ - علم به خیانت حفضهآگاهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از طريق وحى به خیانت حفصه، در امانت و افشای راز آن حضرت: وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِيثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَ أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَ أَعْرَضَ عَنْ بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَها بِهِ قالَتْ مَنْ أَنْبَأَكَ هذا قالَ نَبَّأَنِيَ الْعَلِيمُ الْخَبِيرُ . مفسّران بر اساس شأن نزول، ماجراى نقل شده در آيه شريفه را به حفصه و عایشه مربوط مى‌دانند كه طبق آن، حفصه سخن محرمانه و سرى آن حضرت را براى عايشه فاش كرد. ۲۵.۶ - علم به گوش دادن به قرآن جنآگاهى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از راه وحى، نسبت به گوش فرا دادن جنّ به قرآن: قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِ .... ۲۶ - پانویس۲۷ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۷، ص۱۴۸، برگرفته از مقاله «علم محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |