طبقهدر علم حدیث‌شناسی، راویان حدیث، از جهات مختلف مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند که یکی از آنها، از جهت زمان حیات و زندگی راوی در عصر پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و امام معصوم ـ علیهم‌السلام ـ و همچنین اینکه او از چه کسی نقل حدیث کرده و چه کسی از او نقل حدیث نموده، او شاگرد چه کسی بوده و چه کسانی شاگرد وی بوده‌اند و اسم پدرش چه بوده، بحث می‌شود. از این جهت، طبقه یک راوی مشخص می‌شود. ۱ - معنای طبقه در علم حدیثکسانی که با هم در یک عصر زندگی می‌کردند، در طبقه اول قرار می‌گرفتند. کسانی که در عصر بعدی زندگی می‌کنند و از اینها نقل روایت می‌کنند، در طبقه دوم و همین‌طور تا طبقات بعدی؛ مثلاً صحابی پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مانند سلمان فارسی، ابوذر غفاری و همچنین نخبه‌هایی از تابعین (مانند سلیم بن قیس هلالی و زید بن وهب جهنی) در طبقه اول قرار دارند. افرادی (مانند جابر بن یزید بن حارث جعفی، زیاد بن منذر، لوط بن یحیی بن سعید و...) در طبقه دوم قرار دارند و.... ۲ - تقسیم‌بندی راویان حدیثدر علم حدیث‌شناسی، راویان حدیث، از جهات مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند: ۲.۱ - دسته اولیکی از این تقسیمات بر طبق مذهب، ثقه بودن، اختلاف درجات و مراتبشان در فقه و فهم احکام و ضبط و حفظ حدیث است. ۲.۲ - دسته دومتقسیم دیگر، از جهت زمان حیات و زندگی راوی در عصر پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و امام معصوم علیه‌السلام، همچنین اینکه او از چه کسی نقل حدیث کرده و چه کسی از او نقل حدیث نموده؟، او شاگرد چه کسی بوده و چه کسانی شاگرد وی بوده‌اند و اسم پدرش چه بوده؟، بحث می‌شود. از این جهت، طبقه یک راوی مشخص می‌شود. ۳ - چگونگی قرار گرفتن افراد در طبقاتکسانی که با هم در صدر اول و ابتدای پیدایش اسلام زندگی می‌کردند، در طبقه اول قرار می‌گرفتند. کسانی که در عصر بعدی زندگی می‌کنند و از اینها نقل روایت می‌کنند، در طبقه دوم و همچنین راویان بعد اینها در طبقه سوم و همین‌طور تا طبقات بعدی. ۴ - بیان چند نمونهبه عنوان نمونه، صحابیانی (چون سلمان فارسی و ابوذر غفاری) و همچنین گروهی از تابعین (مانند سلیم بن قیس هلالی و زید بن وهب جهنی) در طبقه اول قرار دارند. افرادی (مانند جابر بن یزید بن حارث جعفی، زیاد بن منذر، لوط بن یحیی بن سعید و...) در طبقه دوم قرار دارند و راویان و متکلمانی (همچون زرارة بن أعین، هشام بن حکم و سید حمیری) در طبقه سوم قرار دارند. ۵ - طبقه‌بندی شاگردان ائمهالبته برخی از شاگردان ائمه اطهار ـ علیهم‌السلام ـ که در زمان آنها جزو فقهای بزرگ بودند، نیز طبقه‌بندی می‌شوند؛ مانند قاسم بن محمد بن أبی‌بکر و ابوخالد کابلی که در طبقه اول قرار می‌گیرند و فقهایی مانند زرارة، برید بن معاویة، أبوبصیر أسدی و فضیل بن یسار در طبقه دوم از فقها ی عصر ائمه ـ علیهم‌السلام ـ قرار داده شده‌اند. به عبارتی، شاید یک فرد از لحاظ طبقه‌بندی روایی، در یک طبقه بوده و از لحاظ طبقه‌بندی فقهی در طبقۀ دیگری ارزیابی شود. گاهی استاد و شاگرد نیز مشمول این حکم می‌شوند که استاد در یک طبقه و شاگرد در طبقه دیگر قرار می‌گیرد؛ مانند جابر بن عبدالله انصاری که از صحابی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده و امام باقر ـ علیه‌السلام ـ را نیز درک کرده است. ۶ - فایده شناخت طبقات راویبا شناخت طبقات راوی می‌توان بین راویانی که در اسم و اسم پدر اشتراک دارند، تمییز داد و آنها را شناخت و راوی یک حدیث را به‌طور دقیق مشخص نمود. همچنین وضعیت کامل بودن سند یا ناقص بودن و ارسال و مرفوع بودنش برای ما روشن می‌شود؛ مثلاً وقتی در سند روایتی آمده «عن أحمد بن محمد عن علی بن حدید عن زرارة عن أبی‌جعفر علیه‌السلام» ما می فهمیم این روایت، سندش کامل نیست؛ بلکه مرسل است؛ زیرا علی بن حدید با زراره و محمد بن مسلم در طبقات متوالی نیستند تا علی بن حدید بتواند بدون واسطه از زراره و محمد بن مسلم نقل روایت کند. پس وقتی گفته می‌شود فلان راوی در فلان حدیث مثلاً از طبقه اول است، یعنی از کسانی است که در زمان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ زندگی می‌کرد و از صحابه او بوده و حدیث را از خود پیامبر یا صحابی هم عصر خود نقل نموده است و اگر گفته شود راوی از طبقه دوم است، یعنی از جمله کسانی است که در عصر بعدی زندگی می‌کردند و حدیث نبوی را از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نشنیده؛ بلکه از زبان صحابه یا تابعین هم‌عصر خود نقل کرده و همچنین اگر یک راوی در عصر امام صادق ـ علیه‌السلام ـ روایتی را از امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ نقل کند، روشن است که خودش از امام نشنیده؛ بلکه از راوی طبقه قبل شنیده و نقلش با واسطه از امام است. همین‌طور است در طبقات دیگر. در منابع رجالی، [۳]
بحوث فی مبانی علم الرجال،بحرانی، محمد سند، ص ۱۸۲ و ۱۸۳، .
طبقات بیشتر راویان حدیث مشخص شده است، برای کسب اطلاعات بیشتر به آنها مراجعه شود.۷ - پانویس
۸ - منبعپایگاه اسلام کوئست. |