صفوان بن یحییابومحمد صفوان بن یحیی بجلی کوفی، ملقب به بیاع السابری (م ۲۱۰ هـ)، از اصحاب و راویان امام کاظم و امام رضا و امام جواد (علیهمالسلام) و وكیل امام رضا (علیهالسلام) و امام جواد (علیهالسلام) بود. صفوان را از اصحاب اجماع، فقها و از محدثان موثق شیعه به شمار آوردهاند. ۱ - معرف اجمالیابومحمد صفوان بن یحیی بجلی کوفی، ملقب به بیاع السابری، اهل کوفه و از موالی بجیله بود پدرش از اصحاب امام صادق (علیهالسلام) و صفوان از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد (علیهمالسّلام) بود. همچنین از وکلای امام کاظم و امام رضا (علیهماالسّلام) به شمار میرفت که راوی از آنان هم میباشد. وی فروشنده پارچهای ظریف به نام سابری بود. و از همینرو به بیاع سابری مشهور شد. او با صفوان بن مهران جمّال تفاوت دارد. ۲ - دیدگاه علماابوعمرو کشّی، صفوان را از جمله کسانی دانسته که علمای شیعه به اتفاق، آنان را فقیه و دانشمند و سخن ایشان را درست میدانند. صفوان از اصحاب اجماع است و علمای شیعه بر درستی روایات او اتفاق نظر دارند. نجاشی او را با الفاظ ثقه و ثقه عین ستوده است و شیخ طوسی صفوان را نزد علمای حدیث موثقترین اهل زمان خود و عابدترین و از زهّاد میداند. نجاشی نیز بیاع السابری را از بزرگان شیعه و فردی عابد و زاهد و محدثی کاملا موثق دانسته و میگوید: به رغم اینکه واقفیها نسبت به صفوان بذل و بخشش بسیار داشتند، ولی او عقیده و مذهبش را حفظ کرد و واقفیه را نپذیرفت. صفوان با عبدالله بن جندب و علی بن نعمان شراکت داشت و گزارش شده که این سه تن در مسجدالحرام با همعهد بستند که هر کدام پیش تر مُرد، آن دو دیگر واجباتی چون نماز، روزه و زکاتش را به جای آورند. چنین بود که هر دو رفیق مردند و صفوان زنده ماند، از اینرو هر روز ۱۵۰ رکعت نماز میگزارد. سالی سه ماه روزه میداشت و هر سال سه مرتبه زکات میپرداخت و هرگاه انفاق میکرد و صدقهای میداد، به همان میزان هم از جانب آن دو چنین میکرد. در باب زهد و تقوایش نیز گفته شده که شخصی از او خواست تا مبلغی (شاید معونهای) را در کوفه به خانوادهاش برساند، ابومحمد به این سبب که شترانش در اجاره دیگران است و باید اجازه بگیرد، از پذیرش آن امتناع ورزید. ۳ - مشایخ و راویاننام او در سلسله سند بیش از ۱۱۰۰ حدیث آمده است. از عبدالله بن مسکان، اسحاق بن عمار و داود بن فرقد، ابنابیعمیر، ابنبکیر، حمّاد بن عثمان، عبدالله بن سنان و بسیاری دیگر روایت شنیده است. گروهی از محدثان و دانشمندان از ابومحمد حدیث فراگرفته و روایت کردهاند که عبارتاند از: فضل بن شاذان نیشابوری، احمد بن محمد بن ابینصر بزنطی ابوعبدالله محمد بن خالد برقی، محمد بن عیسی یقطینی، محمد بن حمید عطار نیشابوری ایوب بن نوح و محمد بن حسین بن ابیخطاب زیّات. ۴ - سرگذشتصفوان نزد ائمه (علیهمالسلام) از جایگاه والایی برخوردار و مورد رضایت ایشان بود، بههمین خاطر چون در سال ۲۱۰ هـ در مدینه از دنیا رفت، امام جواد (علیهالسّلام) حنوط و کفن برای تجهیز وی فرستاده و از اسماعیل بن موسی (پسر امام كاظم (علیهالسّلام)) خواستند تا بر او نماز بخواند. [۲۸]
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۳.
[۲۹]
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۲۲۹.
[۳۰]
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰۰.
[۳۱]
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۵۶.
و در روایتی خشنودی خود را از او بیان فرموده است.۵ - آثارآثار و تالیفات صفوان بالغ بر سی کتاب بوده که تنها نام تالیفات زیر ثبت شده است: مجموعه مسائلی از امام کاظم (علیهالسّلام) الآداب و بشارات المومن، التجارات، المحنة (المحبة) و الوظائف الوضوء، الصلاة، الصوم، الحج، الزکاة، النکاح، الطلاق، الفرائض، الوصایا، الشراء و البیع، العتق و التدبیر، البشارات و النوادر. ۶ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۳۸]
اعلمی حائری، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۱۱، ص۳۷۹.
۷ - پانویس۸ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۰۵، برگرفته از مقاله «ابومحمد صفوان بن یحیی بجلی». • سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «صفوان بن یحیی» تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۷/۰۹ ردههای این صفحه : اصحاب اجماع | اصحاب امام جواد | اصحاب امام رضا | اصحاب امام کاظم | درگذشتگان سال 210 (قمری) | راویان از امام رضا | راویان از امام کاظم | راویان صاحب کتاب | فقهای شیعه قرن 3 (قمری) | فقیهان شیعه قرن 2 (قمری) | محدثان شیعه سده سوم (قمری) | محدثان شیعه قرن 2(قمری) | محدثان کوفه | وکلای امام جواد | وکیلان امام کاظم
|