خواجه ابواحمد ابدال چشتیخواجه ابواحمد اَبْدالِ چِشْتی (۲۶۰-۳۵۵ق/۸۷۴-۹۶۶م)، از مشایخ بزرگ سلسلۀ چشتیه در سده‌های ۳ و ۴ قمری است. ۱ - نسبلقب او قدوه‌الدین بود و از سادات حسنی به‌شمار می‌آمد و نسبت سیادت او با هفت واسطه به حضرت امام حسن (علیه‌السلام) می‌رسد. [۱]
شاه الهدایه بن شیخ عبدالرحیم چشتی، سیرالاقطاب، ج۱، ص۵۸-۵۹، لکهنو، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
[۲]
احمدعلی مولوی، قصر عارفان، ج۱، ص۸۷، به کوشش محمد باقر، لاهور، ۱۹۶۵م.
۲ - نامظاهراً چون وی در طریقت به مرتبۀ ابدالی رسیده بود، او را ابدال چشتی نامیده‌اند. [۳]
احمدعلی مولوی، قصر عارفان، ج۱، ص۸۷، به کوشش محمد باقر، لاهور، ۱۹۶۵م.
۳ - بشارت شیخ ابواسحاقپدر او سلطان فرسنانه امیر چشت، یکی از قراء هرات بود و شیخ ابواسحاق شامی که از اقطاب سلسلۀ ادهمیّه بود ولادت قریب‌الوقوع خواجه ابواحمد را به عمۀ او که زنی صالحه بود بشارت داده و از او خواسته بود که همسر برادر خود را تا هنگام وضع حمل از خوردن غذای حرام یا شبهه‌آلود محافظت کند. یک‌بار شیخ ابواسحاق، خواجه ابواحمد را در دوران کودکی دیده و گفته بود که از این کودک خاندانی بزرگ پدید خواهد آمد. [۴]
عبدالرحمن جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۲۳، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۷ش.
۴ - ریاضتابواحمد در ۷ سالگی در مجلس سماع شیخ ابواسحاق حاضر شد و در۱۳ سالگی خلوت گزید و به مجاهده و ریاضت مشغول شد. [۵]
شاه الهدایه بن شیخ عبدالرحیم چشتی، سیرالاقطاب، ج۱، ص۵۹، لکهنو، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
۵ - خرقۀ خلافتدر ۲۰ سالگی هنگامی که با پدر به قصد شکار به سوی کوه رفته بود، از همراهان جدا افتاد و ناگاه در میان کوه ۴۰ تن از رجال‌اللـه را بر سر سنگی ایستاده دید که شیخ ابواسحاق شامی نیز در میان آنان بود؛ حالش دگرگون شد و از اسب به زیر آمد و در پای شیخ افتاد، سپس لباسی پشمینه پوشید و به دنبال او روان شد و اصرار پدر و نزدیکان نتوانست وی را از این راه باز دارد. [۶]
عبدالرحمن جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۳۲۳، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۷ش.
پس از ۸ سال ریاضت سخت ، از دست شیخ ابواسحاق شامی خرقۀ خلافت دریافت کرد. [۷]
غلام سرور مولوی، خزینه الاصفیا، ج۱، ص۲۴۲، لکهنو، ۱۲۹۰ق.
۶ - سماعتذکرهنویسان به او کراماتی نسبت داده‌اند. [۸]
غلام سرور مولوی، خزینه الاصفیا، ج۱، ص۲۴۲-۲۴۳، لکهنو، ۱۲۹۰ق.
[۹]
عبدالرحمن جامی، نفحات الانس، ج۱، ص۲۲۴، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۷ش.
وی به سماع توجه خاص داشت و به سبب تشکیل محافل سماع یک‌بار علمای ظاهر او را برای محاجه به بارگاه امیر نصیر که دایی او نیز بود کشاندند. [۱۰]
شاه الهدایه بن شیخ عبدالرحیم چشتی، سیرالاقطاب، ج۱، ص۶۱-۶۲، لکهنو، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
۷ - نسبت خرقهنسبت خرقۀ او را به صورتهای مختلف نقل کرده‌اند. برخی این نسبت را از طریق شیخ اسحاق شامی، علوی دینوری ، هبیرۀ بصری ، حذیقۀ مرعشی و ابراهیم ادهم به حضرت امام محمدباقر (علیه‌السلام)، [۱۱]
محمد معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۲، ص۱۲۹، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش.
و بعضی دیگر سلسلۀ ارشاد او را از دو طریق مختلف به وسیلۀ ابراهیم ادهم و فضیل عیاض و حبیب اعجمی یا عبدالواحد بن زید و حسن بصری به حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) رسانده‌اند. [۱۲]
محمدقاسم فرشته، تاریخ، ص۳۷۵، کانپور، ۱۲۹۰ق.
[۱۳]
محمد معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، ج۲، ص۱۴۹، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش.
۸ - فهرست منابع(۱) احمدعلی مولوی، قصر عارفان، به کوشش محمد باقر، لاهور، ۱۹۶۵م. (۲) عبدالرحمن جامی، نفحات الانس، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۷ش. (۳) شاه الهدایه بن شیخ عبدالرحیم چشتی، سیرالاقطاب، لکهنو، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م. (۴) غلام سرور مولوی، خزینه الاصفیا، لکهنو، ۱۲۹۰ق. (۵) محمدقاسم فرشته، تاریخ، کانپور، ۱۲۹۰ق. (۶) محمد معصوم علیشاه، طرائق الحقایق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۱۳۳۹-۱۳۴۵ش. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابدال چشتی»، ج۲، ص۶۱۷. |