خشکبیجارخُشْکِبیجار، بخش و شهری در شهرستان رشت ، از شهرهای استان گیلان می باشد. ۱ - بخش خشکبیجاردر شمال شهرستان رشت واقع است و دریای خزر در شمال آن قرار دارد و مشتمل است بر دو دهستان حاجی‌بِکَنْدِه خشکبیجار و نوشَر خشکبیجار و یک شهر به نام خشکبیجار که مرکز بخش به‌شمار می‌رود. [۱]
ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری: آذر ۱۳۸۵، ذیل «استان گیلان»،) تهران ۱۳۸۵ش (.
آب و هوای آن معتدل و مرطوب است. رود دائمی نورود، ریزابه سفیدرود به طول حدود ۳۵ کیلومتر با جهت شمال‌شرقی در این بخش جریان دارد؛ همچنین این رود دو انشعاب به نامهای کَفشِه‌رود، از ساحل راست و خشکبیجار رود، از ساحل چپ دارد. [۲]
عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، ج۲، ص۴۶۷، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش.
[۳]
احمد محامد، «منابع و مصارف آب در گیلان»، ج۱، ص۲۲۶، در کتاب گیلان، همان، ج ۱.
۱.۱ - شغل اهالیاهالی آن به کشاورزی ، باغداری، دامداری ، زنبورداری، پرورش کرم‌ابریشم، پرورش ماهی و حصیربافی اشتغال دارند. [۴]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، ج۱۶، ص۳۰ـ۱۴۰، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش.
محصولاتی از قبیل برنج و، فراورده‌های باغی پرتقال، لیموترش و نارنگی، به،انار ،سیب ، گوجه سبز و بنشن در آن به عمل می‌آید. [۵]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، ج۱۶، ص۳۰، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش.
[۶]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، ج۱۶، ص۳۱۲، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش.
[۷]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، ج۱۶، ص۱۵۷، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش.
۱.۲ - مذهباهالی آن شیعه دوازده امامی‌اند و به فارسی با گویش گیلکی گفتگو می‌کنند. [۸]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، ج۱۶، ص۱۵۷، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش.
جمعیت آن طبق آمار ۱۳۸۵ش، ۲۸۰۵۱ تن ضبط شده است که از این تعداد ۷۴۷۸ تن (ح ۲۷%) شهرنشین‌اند که ساکنان شهر خشکبیجار به‌شمار می‌روند. [۹]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :۱۳۸۵ نتایج تفصیلی کل کشور، ذیل «استان گیلان»، ۱۳۸۵ش.
از لحاظ تقسیمات کشوری، در ۱۳۲۳ش، خشکبیجار یکی از دهستانهای شهرستان رشت ضبط شده است. [۱۰]
ایران وزارت کشور اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب اسامی دهات کشور، ج۱، ص۹۲، ج ۱، تهران ۱۳۲۹ش.
در مرداد ۱۳۷۴ بخش خشکبیجار به مرکزیت شهر خشکبیجار در شهرستان رشت تشکیل شد. [۱۱]
ایران قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۷۴، ج۱، ص۳۴۸، تهران: روزنامه رسمی کشور، ۱۳۷۵ش.
۲ - شهر خشکبیجارمرکز بخش خشکبیجار، این شهر در ارتفاع حدود ۱۴- متری، در فاصله حدود هشت‌کیلومتری مغرب شهر لَشْتِنِشاء/لَشْتْنِشا، در دشت واقع شده است. آب و هوای آن معتدل و مرطوب است. بیشترین درجه حرارت آن ْ۴ر۳۱ در مرداد و کم‌ترین آن ْ۲ر۱- سانتیگراد در بهمن است. میانگین بارش سالانه آن حدود ۹۸۱، ۱میلیمتر ضبط شده است. [۱۲]
سازمان هواشناسی کشور، سالنامه آماری هواشناسی: ۷۶ـ ۱۳۷۵، ج۱، ص۹۴، تهران ۱۳۷۸ش.
رودخانه‌های حاجی‌بکنده و گشته‌سرده در مغرب شهر خشکبیجار جریان دارند. [۱۳]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، ج۱۶، ص۱۵۷، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش.
شهر خشکبیجار با راه اصلی به شهر رشت و با راه اصلی از طریق شهر لشت‌نشا (در ۲۶ کیلومتری شمال‌شرقی شهر رشت) به مرکز شهرستان آستانه اشرفیه مرتبط می‌شود.خشکبیجار در ۱۳۴۰ش شهر شد. [۱۴]
ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری: آذر ۱۳۸۵، ذیل «استان گیلان»،) تهران ۱۳۸۵ش (.
بقعه درویش‌محمد با ایوانی هشت ضلعی، از آثار قدیمی شهر محسوب می‌شود. [۱۵]
منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، ج۱، بخش ۱، ص۳۰۴، تهران ۱۳۴۹ش ـ.
۲.۱ - پیشینهنام خشکبیجار در منابع به صورتهای خشکبیجار، خشک‌بجار، خشکه‌بجار، خشکه‌بیجار و خشگبیجار آمده است. [۱۶]
منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، ج۱، بخش ۱، ص۳۰۴، تهران ۱۳۴۹ش ـ.
[۱۷]
علی‌بن شمس‌الدین لاهیجی، تاریخ خانی: شامل حوادث چهل‌ساله گیلان از ۸۸۰ تا ۹۲۰ قمری، ج۱، ص۱۱۲، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۵۲ش.
[۱۸]
محمد مهدوی لاهیجانی، جغرافیای گیلان، ج۱، ص۲۲۶، نجف ۱۳۸۹/ ۱۹۶۹.
[۱۹]
مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، ج۲، ص۲۶۶، تهران ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ش.
[۲۰]
مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، ج۲، ص۲۶۸ـ۲۶۹، تهران ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ش.
در دوره صفویه (حک: ح ۹۰۶ـ۱۱۳۵) لاهیجی [۲۱]
محمد مهدوی لاهیجانی، جغرافیای گیلان، ج۱، ص۲۲۶، نجف ۱۳۸۹/ ۱۹۶۹.
در ذیل وقایع ۹۰۷ از آن یاد کرده است. در ۱۰۳۸ خشکبیجار در جریان تهدید دارالاماره رشت، به دست گروهی به رهبری کالنجار سلطان، معروف به عادلشاه (یا غریب‌شاه)، که از ستم دربار به تنگ آمده بودند، به آتش کشیده شد. [۲۲]
جعفر خمامی‌زاده، «جغرافیای تاریخی»، ج۱، ص۴۹۰، در همان، ج ۱.
در نیمه دوم سده یازدهم، مهدوی لاهیجانی، [۲۳]
علی‌بن شمس‌الدین لاهیجی، تاریخ خانی: شامل حوادث چهل‌ساله گیلان از ۸۸۰ تا ۹۲۰ قمری، ج۱، ص۲۲۶، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۵۲ش.
[۲۴]
علی‌بن شمس‌الدین لاهیجی، تاریخ خانی: شامل حوادث چهل‌ساله گیلان از ۸۸۰ تا ۹۲۰ قمری، ج۱، ص۲۲۸ـ۲۲۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۵۲ش.
خشکبیجار را از بلوکات شمالی رشت (به مرکزیت آبادی خشکبیجار) مشتمل بر ۳۱ قریه، با ۹۹۱، ۱۰ تن جمعیت ضبط کرده است.رابینو که در سالهای ۱۳۲۴ـ۱۳۳۱ از گیلان دیدن کرده، به بازار هفتگی در روزهای دوشنبه و پنجشنبه در خشکبیجار اشاره کرده است. [۲۵]
Hyacinth Louis Rabino, Les provinces caspiennes de la Perse: Le Guilan, Paris ۱۹۱۷، ج۱، ص۶۵.
اهالی خشکبیجار در جریان قیامهای دهقانی (شروع آن ۱۳۳۲) نقش داشتند. [۲۶]
حسن حاج‌سیدجوادی و محمدتقی میرابوالقاسمی، «گیلان: سرزمین قیامها و انقلابها»، ج۱، ص۲۶۰ـ۲۶۱، در کتاب گیلان، به سرپرستی ابراهیم اصلاح عربانی، ج ۲، تهران: گروه پژوهشگران ایران، ۱۳۷۴ش.
در دوره رضاشاه پهلوی (حک: ۱۳۰۴ـ۱۳۲۰ش)، خشکبیجار درگیر شورش مسلحانه‌ای به سرکردگی قنبر، معروف به قنبرشاه، بود. [۲۷]
جعفر خمامی‌زاده، «جغرافیای تاریخی»، ج۱، ص۴۹۹، در همان، ج ۱.
در ۱۳۵۱ش/ ۱۹۷۳ به تشکیل بازار هفتگی در روزهای دوشنبه در آن اشاره شده است. [۲۸]
محمدتقی رهنمائی، «گیلانگردی»، ج۱، ص۴۷۰، در همان، ج ۲.
تا حدود چهل سال پیش خیمه‌شب‌بازی که آن را «گوشی» هم می‌خوانند در بازارهای گیلان، از جمله خشکبیجار رواج داشت. [۲۹]
محمد میرشکرائی، «مردم‌شناسی و فرهنگ عامه»، ج۱، ص۴۲۷، در کتاب گیلان، همان، ج ۳.
۲.۲ - بزرگان شهراز جمله بزرگان آن ملامحمدعلی (متوفی ۱۳۲۰)، فرزند شیخ‌جعفر، است. شرح وی بر ابیات مثنوی را همطراز با شرح مثنوی حاج ملاهادی سبزواری دانسته‌اند [۳۰]
مشاهیر گیلان، تألیف محمد روشن و دیگران، ج۱، ص۶۸۳، در کتاب گیلان، همان، ج ۲.
.۳ - فهرست منابع(۱) ایران قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۷۴، تهران: روزنامه رسمی کشور، ۱۳۷۵ش. (۲) ایران وزارت کشور اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب اسامی دهات کشور، ج ۱، تهران ۱۳۲۹ش. (۳) ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری: آذر ۱۳۸۵،) تهران ۱۳۸۵ش (. (۴) ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران ۱۳۸۲ش. (۵) عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش. (۶) حسن حاج‌سیدجوادی و محمدتقی میرابوالقاسمی، «گیلان: سرزمین قیامها و انقلابها»، در کتاب گیلان، به سرپرستی ابراهیم اصلاح عربانی، ج ۲، تهران: گروه پژوهشگران ایران، ۱۳۷۴ش. (۷) جعفر خمامی‌زاده، «جغرافیای تاریخی»، در همان، ج ۱. (۸) محمدتقی رهنمائی، «گیلانگردی»، در همان، ج ۲. (۹) سازمان هواشناسی کشور، سالنامه آماری هواشناسی: ۷۶ـ ۱۳۷۵، تهران ۱۳۷۸ش. (۱۰) منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، تهران ۱۳۴۹ش ـ. (۱۱) فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۱۶ رشت، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۱ش. (۱۲) مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، تهران ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ش. (۱۳) علی‌بن شمس‌الدین لاهیجی، تاریخ خانی: شامل حوادث چهل‌ساله گیلان از ۸۸۰ تا ۹۲۰ قمری، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۵۲ش. (۱۴) احمد محامد، «منابع و مصارف آب در گیلان»، در کتاب گیلان، همان، ج ۱. (۱۵) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :۱۳۸۵ نتایج تفصیلی کل کشور، ۱۳۸۵ش. Retrieved Apr ۱۸, ۲۰۱۰, from http://wwwsciorgir/ portal/faces/public/census۸۵/census۸۵natayej/census۸۵rawdata; «مشاهیر گیلان»،) تألیف (محمد روشن و دیگران، در کتاب گیلان، همان، ج ۲. (۱۶) محمد مهدوی لاهیجانی، جغرافیای گیلان، نجف ۱۳۸۹/ ۱۹۶۹. (۱۷) محمد میرشکرائی، «مردم‌شناسی و فرهنگ عامه»، در کتاب گیلان، همان، ج ۳. (۱۸) نقشه تقسیمات کشوری ایران، مقیاس ۰۰۰، ۵۰۰، ۱:۲، تهران: گیتاشناسی، ۱۳۷۷ش. (۱۹) نقشه راههای ایران، مقیاس ۰۰۰، ۵۰۰، ۱:۲، تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور، ۱۳۷۷ش. (۲۰) Hyacinth Louis Rabino, Les provinces caspiennes de la Perse: Le Guilan, Paris ۱۹۱۷؛ ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خشکبیجار»، شماره۷۰۸۲. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|