خاندان تجانیتِجانی، خاندانی، از خاندانهای مشهور به علم و ادب و متصدیان امور دیوانی دولت حفصیان در تونس می‌باشد. فهرست مندرجات۱.۱ - ابوالقاسم تجانی ۱.۲ - محمدتجانی ۱.۳ - ابراهیم و احمد ۲ - نسل تجانی ۲.۱ - ابوالحسن ۲.۱.۱ - اساتید ۲.۱.۲ - تحصیلات ۲.۱.۳ - عبدری و ابوالحسن ۲.۱.۴ - حج ۲.۱.۵ - شاگردان ۲.۱.۶ - وفات ۲.۲ - ابوحفص ۲.۳ - ابوالفضل ۲.۳.۱ - کتب ۲.۳.۲ - وفات ۲.۴ - محمد بن ابراهیم ۲.۴.۱ - حیات ۲.۴.۲ - فرزندان ۳ - ابوالعباس ۴ - عبداللّه بن محمد ۵ - احمد بن محمد ۵.۱ - اساتید ۵.۲ - تألیفات ۵.۳ - وفات ۶ - زینب ۷ - فهرست منابع ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - خاندان تجانیاین خاندان خود را به قبیله تِجان، یکی از قبایل مراکش (مغرب اقصی) نسبت می‌دهند. [۱]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۷، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
افراد این خاندان حدود سه قرن به کارهای دیوانی و علمی در دربار سلاطین حفصی مشغول بودند. [۲]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۱، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۳]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، ج۱، ص۲۷۹، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶.
۱.۱ - ابوالقاسم تجانیبه نظر می‌رسد ابوالقاسم تجانی نخستین فرد از این خاندان بود که با سپاه عبدالمؤمن موحدی در حدود ۵۵۵ در فتح تونس (افریقیه) شرکت کرد و در آن‌جا اقامت نمود و ازدواج کرد و جزو دبیران دولت موحدون گردید. [۴]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۷ـ ۸، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۱.۲ - محمدتجانیفرزند ابوالقاسم تجانی یعنی محمد تجانی نیز شغل دبیری امیران تونس را برگزید. [۵]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۸، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
در سال ۶۰۰ که بنوغانیه، از بازماندگان مرابطون، تونس را تصرف کردند، محمد در معرض مصادره اموال و املاک قرار گرفت، اما با سرکوب شدن بنوغانیه به مقام پیشین خود بازگشت. [۶]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۸ ـ۹، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۱.۳ - ابراهیم و احمددر آغاز حکومت حفصیان در تونس (۶۲۵) ابراهیم و احمد، فرزندان محمد تجانی، از دولتمردان و دبیران حکومت شدند و جایگاه والایی نزد ابوزکریا یحیی (ابوزکریای اول) بنیانگذار دولت حفصیان، یافتند. [۷]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۹، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
نسل خاندان تجانی از این دو برادر (ابراهیم و احمد) است. [۸]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۰، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
ابراهیم (متوفی ح۶۶۰) در پاسخ به منتقدانِ قصیده سینیة ابن اَبّار ــ که وی آن را در محضر ابوزکریای اول سروده و از وی برای نجات شهر بَلَنْسیه (والِنثیا/ والنسیا) مدد جسته بود ــ کتابی به نام مؤازرة الوافد و مبارزة الناقد فی الانتصار لابن الابـّار نوشت که تقدیر و ستایش معاصرانش را به دنبال داشت. [۹]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۹ـ۱۰، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۱۰]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۰۵، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
۲ - نسل تجانیچند تن از شخصیتهای برجسته علمی و ادبی که از نسل این دو برادر بودند و در برخی منابع تاریخی به آن‌ها اشاره شده است عبارت‌اند از: ۲.۱ - ابوالحسنابوالحسن علی بن ابراهیم تجانی: او در ۶۳۵ در تونس به دنیا آمد. [۱۱]
ابن طواح، سبک المقال لفکّ العقال، ج۱، ص۱۶۵، چاپ محمدمسعود جبران، بیروت ۱۹۹۵.
[۱۲]
محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، ج۱، ص۵۹، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
[۱۳]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، ج۱، ص۳۰۳، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶.
۲.۱.۱ - اساتیددروس مقدماتی را نزد نیای مادری‌اش، قاضی ابوالقاسم جُمَحی و پدرش، ابراهیم تجانی، فراگرفت [۱۴]
ابن طواح، سبک المقال لفکّ العقال، ج۱، ص۱۶۲ـ۱۶۳، چاپ محمدمسعود جبران، بیروت ۱۹۹۵.
[۱۵]
محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، ج۱، ص۵۹، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
همچنین نزد استادانی چون ابن ابّار و حازم قَرطاجِنی و ابن غماز و ابوعبداللّه سوسی تلمذ کرد. [۱۶]
محمدبن محمد مراکشی، الذیل و التکملة لکتابی الموصول و الصّلة، سفر اول، قسم ۱، ص ۴۱۳، چاپ محمدبن شریفه، بیروت: دارالثقافه، (بی‌تا).
[۱۷]
محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، ج۱، ص۵۹، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
۲.۱.۲ - تحصیلاتاو فقیه و ادیب و کاتب و از شعرای خوش قریحه بود و در سرودن اشعار، سریع البدیهه و حاضرجواب و شوخ طبع بود. [۱۸]
ابن طواح، سبک المقال لفکّ العقال، ج۱، ص۱۶۲، چاپ محمدمسعود جبران، بیروت ۱۹۹۵.
[۱۹]
محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، ج۱، ص۵۹ ـ۶۰، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
[۲۰]
ابن رشید، مل ء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة الوجیهة الی الحرمین مکة و طیبة، ج۲، ص۱۹۹، چاپ محمدحبیب بن خوجه، تونس ۱۹۸۲.
ابوالحسن علی تجانی پس از مرگ استادش ابن غماز قاضی و محدّث تونسی در ۶۹۳، اخبار و آثار وی را در کتابی به نام تسلیة القلب الحزین فی مراثی قاضی قضاة المسلمین گردآورد. [۲۱]
محمدبن محمد مراکشی، الذیل و التکملة لکتابی الموصول و الصّلة، سفر اول، قسم ۱، ص ۴۱۲ـ۴۱۳، چاپ محمدبن شریفه، بیروت: دارالثقافه، (بی‌تا).
[۲۲]
محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، ج۱، ص۴۰، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
[۲۳]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۱۵، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
برخی مورخان، کتاب علامة الکرامة فی کرامة العلامة را اشتباهاً به وی نسبت داده‌اند. [۲۴]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۱۶، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
۲.۱.۳ - عبدری و ابوالحسنعَبدَری، نویسنده سفرنامه‌ای معروف به رحلة العَبدری، ابوالحسن تجانی را بسیار ستوده و اشعاری از وی نقل کرده و تأکید کرده است که بیشتر اعضای خاندان تجانی ادیب و شاعر و دانشمندند و نیز بیشتر آنان، چه زن چه مرد، قریحه شعری دارند. [۲۵]
محمدبن محمد عبدری، رحلة العبدری المسماة الرحلة المغربیة، ج۱، ص۲۵۷ـ۲۶۳، چاپ محمد فاسی، رباط ۱۹۶۸.
ابوالحسن تجانی دوازدهمین معلم از خاندان تجانی بود که به تعلیم در مسجد تونس پرداخت. [۲۶]
محمدبن محمد عبدری، رحلة العبدری المسماة الرحلة المغربیة، ج۱، ص۲۵۷، چاپ محمد فاسی، رباط ۱۹۶۸.
۲.۱.۴ - حجاو در ۶۸۴ عازم حج شد و مدتی ناخواسته در طرابلس اقامت گزید و بعد از انجام مناسک حج به تونس بازگشت و به تدریس مشغول شد و در صرف و نحو عربی سرآمد شد. [۲۷]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۲۵۸، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۲۸]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النّحاة، ج۲، ص۱۴۱، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
[۲۹]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، ج۱، ص۳۰۳ـ۳۰۴، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶.
۲.۱.۵ - شاگردانتجانی شاگردان بسیاری تربیت کرد که مشهور‌ترین آن‌ها محمدبن جابر وادی آشی مؤلف برنامج المحمدبن جابر وادی آشی و ابومحمد عبداللّه تجانی نویسنده سفرنامه معروف رحلة و عبدالواحد محمدبن طواح مؤلف سبک المَقال لفک العقال بودند. [۳۰]
ابن طواح، سبک المقال لفکّ العقال، ج۱، ص۱۶۲، چاپ محمدمسعود جبران، بیروت ۱۹۹۵.
[۳۱]
محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، ج۱، ص۵۹ـ۶۰، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
[۳۲]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۱۴، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
۲.۱.۶ - وفاتابوالحسن تجانی در ۷۱۳ و به روایتی در پانزدهم صفر وفات یافت. [۳۳]
ابن طواح، سبک المقال لفکّ العقال، ج۱، ص۱۶۵، چاپ محمدمسعود جبران، بیروت ۱۹۹۵.
[۳۴]
محمدبن جابر وادی آشی، ج۱، ص۶۰، برنامج الوادی آشی، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲.
۲.۲ - ابوحفصابوحفص عمر بن ابراهیم تجانی: او برادر ابوالحسن تجانی و همانند وی فقیه و ادیب و شاعر بود. عبدری با وی ملاقات کرده و ابیاتی از اشعار او را در سفرنامه‌اش آورده است. [۳۵]
محمدبن محمد عبدری، رحلة العبدری المسماة الرحلة المغربیة، ج۱، ص۲۶۲ـ۲۶۳، چاپ محمد فاسی، رباط ۱۹۶۸.
[۳۶]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۵، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۲.۳ - ابوالفضلابوالفضل محمد بن علی بن ابراهیم بن محمد بن ابی‌القاسم تجانی: او دبیر دیوان انشا در دربار ابوعَصیده و ابویحیی زکریا لحیانی و پسرش محمدبن یحیی معروف به ابوضربه بود. [۳۷]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۵، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۳۸]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۱۷، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
و از نوابغ عصر و از شعرای مشهور تونس به شمار می‌رفت.پسرعمویش، عبداللّه تجانی، قصاید و نامه‌هایی از او را در کتابش نقل کرده است. [۳۹]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۶، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۲.۳.۱ - کتبابوالفضل محمد تجانی کتابهای متعددی داشته که اکنون موجود نیست. به استناد برخی منابع، مهم‌ترین آن‌ها دو کتاب الناسم و الحِلی التیجانیة (فی) و الحِلل التجانیة، در بارة تراجم بزرگان و نوابغ خاندان تجانی، بوده است [۴۰]
احمدبن محمد مقّری، نفح الطیب، ج۴، ص۱۲۱، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸.
[۴۱]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۶ـ۱۷، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۴۲]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۱۷، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
۲.۱.۶ - وفاتابوالفضل تجانی به همراه سلطان ابوضربه به مصاف ابوبکر حفصی، سلطان مراکش، رفت و در همان نبرد در ۷۱۸ کشته شد. [۴۳]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۱۷، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
[۴۴]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۵ـ۱۶، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۲.۴ - محمد بن ابراهیممحمد بن ابراهیم تجانی: در تونس به دنیا آمد و در همان‌جا نزد علمای وقت تلمذ کرد. [۴۵]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، ج۱، ص۲۷۹ـ۲۸۰، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶.
و وارد دیوان انشا شد.۲.۴.۱ - حیاتآنگاه به بِجایه رفت و در ۶۸۴ دبیرِ دربار الواثق باللّه ابو زکریا یحیی بن اسحاق حفصی شد و سپس به فرمان سلطان ابویحیی زکریا لحیانی به تونس بازگشت و بخشی از کار دیوان رسایل را به عهده گرفت. [۴۶]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۷ـ ۱۸، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
در ۷۰۶ امیر ابویحیی زکریا هنگام سفر به مشرق و سفر حج، محمد تجانی را در رأس دیوان انشا قرار داد. [۴۷]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۷ـ ص۱۸، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
محمد تجانی شعر نیز می‌سرود. [۴۸]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، ج۱، ص۲۸۰ـ۲۸۳، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶.
او در حدود ۷۱۰ درگذشت.۲.۴.۲ - فرزنداناز وی دو فرزند به نامهای ابوالعباس احمد و ابومحمد عبداللّه به جا ماند. [۴۹]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۸ـ۱۹، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۳ - ابوالعباسابوالعباس احمد بن محمد تجانی: از تاریخ تولد و فوت و زندگی او اطلاعی در دست نیست؛ فقط می‌دانیم که در تونس به دنیا آمد و در آن‌جا علم و ادب آموخت. او نیز همانند دیگر افراد خاندانش شعر می‌سرود. [۵۰]
محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، ج۱، ص۲۹۲ـ ۲۹۵، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶.
۴ - عبداللّه بن محمدعبداللّه بن محمد بن ابراهیم تجانی: او مشهور‌ترین و نامدار‌ترین عضو این خاندان به شمار می‌رود. [۵۱]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۵ - احمد بن محمداحمد بن محمد بن عبداللّه تجانی مشهور به ابوالعباس بن کُحَیل: در ۸۰۲ در تونس به دنیا آمد. [۵۲]
ابن قاضی، درة الحجال فی اسماء الرجال (ذیل وفیات الاعیان)، ج۱، ص۸۸، چاپ محمد احمدی ابوالنور، ج ۱، قاهره ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
[۵۳]
احمدبابا بن احمد تنبکتی، نیل الابتهاج بتطریز الدیباج، ج۱، ص۱۲۶، چاپ عبدالحمید عبداللّه هرامة، طرابلس ۱۳۹۸/ ۱۹۸۹.
[۵۴]
محمدبن محمد وزیر، الحلل السّندسیّة فی الاخبار التونسیّة، ج۱، ص۶۳۱، چاپ محمدحبیب هیله، بیروت ۱۹۸۵.
[۵۵]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۳۰، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۵۶]
محمدبن محمد مخلوف، شجرة النور الزکیّة فی طبقات المالکیة، ج۱، ص۲۵۸، قاهره ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
سخاوی نام او را «بجائی» ضبط کرده است.۵.۱ - اساتیداو نزد بزرگانی چون عیسی غَبرِینی و محمدبن آجُرُّم صَنهاجی و محمد عَجِیسی دانش آموخت. [۶۰]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۰۶، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
در ۸۴۶ در قاهره با ابن حَجَر عَسقَلانی و سخاوی، هر دو از مورخان مشهور مصری، ملاقات کرد و زندگی‌اش را برای سخاوی شرح داد. سخاوی در الضوء اللامع شرح زندگی او را بتفصیل آورده است. [۶۲]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۰۷، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
[۶۳]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
۵.۲ - تألیفاتاز وی کتابهایی چون المقدمات، الوثائق العصریة، عون السائرین الی الحق باقی‌مانده است. [۶۵]
محمدبن محمد وزیر، الحلل السّندسیّة فی الاخبار التونسیّة، ج۱، ص۶۳۱، چاپ محمدحبیب هیله، بیروت ۱۹۸۵.
[۶۶]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۳۱، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۶۷]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۰۸، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
[۶۸]
محمدبن محمد مخلوف، شجرة النور الزکیّة فی طبقات المالکیة، ج۱، ص۲۵۸ـ۲۵۹، قاهره ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ افست بیروت (بی‌تا).
احمد تجانی در ۸۵۶ از سمت قاضی عسکری کنار گذاشته شد، [۶۹]
محمدبن ابراهیم زرکشی، تاریخ الدّولتین الموحّدیّة والحفصیّة، ج۱، ص۱۴۵، چاپ محمد ماضور، تونس ۱۹۶۶.
اما سال بعد به مقام سابقش بازگشت [۷۰]
محمدبن ابراهیم زرکشی، تاریخ الدّولتین الموحّدیّة والحفصیّة، ج۱، ص۱۴۷، چاپ محمد ماضور، تونس ۱۹۶۶.
و تا ۸۶۵ در این سمت باقی ماند، آنگاه مفتی شهر شد.۵.۳ - وفاتوی در اواخر ۸۶۵ [۷۱]
محمدبن ابراهیم زرکشی، تاریخ الدّولتین الموحّدیّة والحفصیّة، ج۱، ص۱۵۲، چاپ محمد ماضور، تونس ۱۹۶۶.
[۷۲]
محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، ج۱، ص۲۰۷ـ ۲۰۸، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶.
یا در ۸۶۹ وفات یافت. [۷۴]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۳۱، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۷۵]
حسن حسنی عبدالوهاب، کتاب العمر فی المصنّفات والمؤلفین التونسیّین، ج۱، بخش ۲، ص۷۹۳ـ ۷۹۵، تونس ۱۹۶۶.
۶ - زینباز زنان مشهور آل تجانی، زنی به نام زینب بود که به روایتی، مادر علی بن ابراهیم تجانی و به روایتی دیگر، خواهر وی [۷۶]
عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، ج۱، ص۱۳ـ ۱۵، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸.
[۷۷]
حسن حسنی عبدالوهاب، شهیرات التونسیات، ج۱، ص۱۱۰، تونس ۱۹۶۶.
بود.زینب اشعاری سروده که عبدری چند بیت آن را، به نقل از ابوالحسن علی، آورده است. [۷۸]
حسن حسنی عبدالوهاب، شهیرات التونسیات، ج۱، ص۱۱۱، تونس ۱۹۶۶.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن رشید، مل ء العیبة بما جمع بطول الغیبة فی الوجهة الوجیهة الی الحرمین مکة و طیبة، ج ۲، چاپ محمدحبیب بن خوجه، تونس ۱۹۸۲. (۲) ابن طواح، سبک المقال لفکّ العقال، چاپ محمدمسعود جبران، بیروت ۱۹۹۵. (۳) ابن قاضی، درة الحجال فی اسماء الرجال (ذیل وفیات الاعیان)، چاپ محمد احمدی ابوالنور، ج ۱، قاهره ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰. (۴) عبداللّه بن محمد تجانی، رحلة التّجانی، چاپ حسن حسنی عبدالوهاب، تونس ۱۳۷۷/ ۱۹۵۸. (۵) احمدبابا بن احمد تنبکتی، نیل الابتهاج بتطریز الدیباج، چاپ عبدالحمید عبداللّه هرامة، طرابلس ۱۳۹۸/ ۱۹۸۹. (۶) محمدبن ابراهیم زرکشی، تاریخ الدّولتین الموحّدیّة والحفصیّة، چاپ محمد ماضور، تونس ۱۹۶۶. (۷) محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، قاهره (۱۳۵۴ـ۱۳۵۵). (۸) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النّحاة، چاپ محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴. (۹) حسن حسنی عبدالوهاب، شهیرات التونسیات، تونس ۱۹۶۶. (۱۰) حسن حسنی عبدالوهاب، کتاب العمر فی المصنّفات والمؤلفین التونسیّین، ج ۱، چاپ محمد عروسی مطوی و بشیر بکوش، بیروت ۱۹۹۰. (۱۱) محمدبن محمد عبدری، رحلة العبدری المسماة الرحلة المغربیة، چاپ محمد فاسی، رباط ۱۹۶۸. (۱۲) محمد محفوظ، تراجم المؤلفین التونسیین، بیروت ۱۹۸۲ـ۱۹۸۶. (۱۳) محمدبن محمد مخلوف، شجرة النور الزکیّة فی طبقات المالکیة، قاهره ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ افست بیروت (بی‌تا). (۱۴) محمدبن محمد مراکشی، الذیل و التکملة لکتابی الموصول و الصّلة، سفر اول، چاپ محمدبن شریفه، بیروت: دارالثقافه، (بی‌تا). (۱۵) احمدبن محمد مقّری، نفح الطیب، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۳۸۸/ ۱۹۶۸. (۱۶) محمد نیفر، عنوان الاریب عمّا نشأ بالبلاد التّونسیّة من عالم اریب، تذلیل و استدراک علی نیفر، بیروت ۱۹۹۶. (۱۷) محمدبن جابر وادی آشی، برنامج الوادی آشی، چاپ محمد محفوظ، بیروت ۱۹۸۲. (۱۸) محمدبن محمد وزیر، الحلل السّندسیّة فی الاخبار التونسیّة، چاپ محمدحبیب هیله، بیروت ۱۹۸۵. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان تجانی»، شماره۳۲۸۰. رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سده 8 (قمری) | درگذشتگان سده 9 (قمری) | علمای اهل سنت | علمای قرن نهم | علمای قرن هشتم | علمای قرن هفتم | فقهای مالکی | مقالات دانشنامه جهان اسلام | نسب شناسی
|