حیات مادر هنگام مرگ جنینباتوجه به اینکه سقط جنین حرام است، اما در برخی مواقع به‌جهت ضرورت و در حالات خاص سقط جنین واجب است، از جمله این موارد در جایی است که اگر معلوم شود جنین در رحم مادر مرده است، واجب است برای حفظ سلامت مادر، کودک را از رحم مادر خارج کنند. ۱ - دیدگاه علماامام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: «لو مات الجنین فی بطن الحامل وخیف علیها من بقائه، یجب التوسّل الی اخراجه بکلّ حیلة؛ ملاحظاً للارفق فالارفق ولو بتقطیعه قطعةً قطعة، ویکون المباشر مع الامکان زوجها، والّا فالنساء، والّا فالمحارم من الرجال، فان تعذّر فالاجانب. ولو ماتت الحامل وکان الجنین حیّاً وجب اخراجه ولو بشقّ بطنها، والاحوط شقّ جنبها الایسر مع عدم الفرق بینه وبین غیره من المواضع، والّا فیشقّ الموضع الذی یکون الخروج معه اسلم، ویخرج الطفل، ثمّ یُخاط وتُدفن. ولا فرق فی ذلک بین رجاء بقاء الطفل بعد الاخراج وعدمه علی تامّل. ولو خیف مع حیاتهما علی کلّ منهما ینتظر حتّی یقضی.» [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲ تحریرالوسیلة، ج۱، ص۹۳، کتاب الطهارة، االقول فی الدفن، مسالة۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
اگر جنین در شکم مادر بمیرد و باقی ماندن آن موجب خوف برای مادر باشد باید به هر نحوی که شده با انتخاب آسان‌ترین روش ممکن ولو به اینکه قطعه‌قطعه شود آن را بیرون آورند و در صورت امکان باید متصدی شوهر باشد وگرنه زنان و الا مردی که با او محرم است وگرنه مرد نامحرم. اما اگر مادر بمیرد و جنین زنده باشد باید و لو با پاره کردن شکم مادر، جنین را بیرون آورند و احتیاط (واجب) آن است که طرف چپ شکم شکافته شود در صورتی که فرقی بین آن و مواضع دیگر نباشد وگرنه باید موضعی را که بچه سالم‌تر بیرون آورده می‌شود، بشکافند و طفل بیرون آورده شود، سپس شکم مادر دوخته و دفن شود. و در این حکم فرقی بین اینکه امید زنده ماندن بچه بعد از بیرون آوردن آن باشد یا نباشد نیست، گرچه مورد تامل است. و اگر هر دو زنده باشند و برای زنده ماندن مادر و جنین خوفی باشد باید انتظار کشید تا قضای الهی واقع شود. بنابراین اگر معلوم شود جنین در رحم مادر مرده است، واجب است برای حفظ سلامت مادر، کودک را از رحم مادر خارج کنند. در این مساله بین فقها اختلافی نیست، بلکه ادّعای اجماع شده است.دلیل آن، علاوه بر عموم ادلّه عقلی و شرعی که بر وجوب حفظ نفس محترمه دلالت دارد، روایات است. مانند آن‌که امام صادق از جدّش امیرالمؤمنین (علیهماالسلام) نقل می‌کند که فرموده است: هرگاه جنین در رحم مادر بمیرد و موجب خطر برای جان مادر شود، جایز است جنین از شکم او خارج سازند، هر چند منجر به قطعه قطعه شدن جنین شود. ۲ - پانویس۳ - منبع• انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۱، برگرفته از بخش «گفتار دوّم:احکام جنین و رعایت حقوق کودک پیش از تولّد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۸/۱۵. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |