حوزه علمیه (دیدگاه‌های امام خمینی)حوزه‌های علمیه در طول تاریخ همواره موثر و در احیاء احکام اسلامی و ارزش‌های دینی، پیش قدم بوده و همیشه به عنوان سنگربانان فقه و فقاهت در خط مقدم عمل نموده‌اند. در این نوشتار نگاهی اجمالی به نظرات و سخنان امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) درباره حوزه‌های علمیه در پی می‌آید. ۱ - روحانیون جانشین انبیاءحوزههای روحانیت محل تدریس و تعلیم و تربیت و رهبری مسلمانان است. جای فقهای عادلانه و فضلا و مدرسین و طلاب است. جای آن‌هاست که امانت‌دار و جانشین پیغمبران هستند، محل امانت‌داری است و بدیهی است که امانت الهی را نمی‌توان به دست هر کس داد. این‌ها مظهر اسلامند، این‌ها مبین قرآنند، این‌ها مظهر نبی اکرمند، مردم این‌ها را این جور شناخته‌اند؛ مردم علاقه دارند به دین خودشان، علاقه دارند به اسلام خودشان و آن علاقه‌ای که به اسلام دارند علاقه‌ای به علمای اسلامی دارند. [۱]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۵.
این‌ها (قشر روحانیت) نمونه‌ای از اسلام هستند، نمونه‌ای از انبیا هستند. [۲]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۶.
این حوزه‌های علمیه است که اسلام را تا حالا نگه داشته است اگر روحانیون نبودند از اسلام خبر نبود، آن که اسلام را زنده نگه داشته است در مواقع سیاه، در این زمان‌های سیاه و همین روحانیین بودند، پشتیبانی کنید از این‌ها. [۳]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۷۵.
تردیدی نیست، که حوزه‌های علمیه و علمای متعهد در طول تاریخ اسلام و تشیع مهم‌ترین پایگاه محکم اسلام در برابر حملات و انحرافات و کج روی‌ها بوده‌اند. [۴]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۱۰۰.
حوزه‌های علمیه و علمای اسلام همیشه حافظ استقلال و تمامیت ممالک اسلامی بوده‌اند. خدمت‌هایی را که با الهام از اسلام برای آرامش و حفظ انتظامات کشورها کرده‌اند عُشری از اعشار آن را دولت‌ها و قوای انتظامی نکردند؛ با آن که هیچ تحمیلی بر بودجه مملکت نداشته‌اند. در نظر اجانب و عمال خائن آنها باید این سنگر شکسته شود تا با خیال راحت به تاخت و تاز و چپاول و عیاشی به زندگانی ننگین خود ادامه دهند. [۵]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۱۰۳.
۲ - فقاهت و تهذیب نفسحوزههای علمیه در هر جا هست (در هر جا) حوزه‌های علمیه بیدار شوند، هر جا هستند امروز روزی نیست که حوزه‌های علمیه مثل سابق عمل کنند، سابق وضع دیگر داشت، حالا وضع دیگر. حوزه‌های علمیه بیدار باشند، تقوا را، تقوا را نصب عین خود قرار بدهید. طلاب علوم دینیه، تقوا، تقوا، تنزیه نفس، مجاهده با نفس، یک مجاهد با نفس می‌تواند بر یک امت حکومت کند، مجاهده کنید تهذیب کنید. حوزه‌های علمیه باید خودشان را تهذیب کنند، در خلال تهذیب، هر کاری که هست تعقیب کنند از علمیات. ما فقاهت لازم داریم. اگر فقیهی از بین برود، اسلام از بین می‌رود، ما فقیه لازم داریم، باید دنبال فقه باشیم. [۶]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۱۴۵.
لازم است درس بخوانید، فقیه شوید، جدیت در فقاهت کنید، نگذارید این حوزه‌ها از فقاهت بیفتد. تا فقیه نشوید، نمی‌توانید به اسلام خدمت کنید. [۷]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۲۳.
فقه را در حوزه‌های علمیه مثل قم و مشهد و امثال این‌ها و همین طور نجف باید فقاهت را حفظ کنند. حوزه‌ها باید حوزه فقاهت باشد، این حوزه‌های فقاهت بوده است که هزار و چند صد سال این اسلام را نگه داشته است. [۸]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۲۴.
۳ - خدمات علمی حوزه‌های علمیهدر بعد خدمات علمی حوزه‌های علمیه سخن بسیار است که ذکر آن در این مختصر نمی‌گنجد، بحمدالله حوزه‌ها از نظر منابع و شیوه‌های بحث و اجتهاد، غنی و دارای ابتکار است. تصور نمی‌کنم برای بررسی عمیق همه جانبه علوم اسلامی طریقه مناسب‌تر از شیوه علمای سلف یافت شود. تاریخ بیش از هزار سال تحقیق و تتبع علمای راستین اسلام گواه بر ادعای ما در راه بارور ساختن نهال مقدس اسلام است. [۹]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۳۰.
معرفی و ارائه اسلام مستلزم این است که حوزه‌های روحانیت اصلاح شود، به این ترتیب که برنامه درسی و روش تبلیغات و تعلیمات تکمیل گردد. سستی و تنبلی و یأس و عدم اعتماد به نفس جای خود را به جدیت و کوشش و امید و اعتماد به نفس بدهد؛ آثاری که تبلیغات و تلقینات بیگانگان در روحیه بعضی گذاشته از بین برود. افکار جماعت مقدس‌نما که مردم را از داخل حوزه‌های روحانیت از اسلام و اصلاحات اجتماعی باز دارند، اصلاح شود. [۱۰]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۳۴.
۴ - تربیت مبلغحوزههای علمیه سراسر کشور خصوصاً حوزه قم، حوزه مشهد، حوزه اصفهان باید کوشش کنند که امروز که می‌توانند مبلغ بفرستند به آن نحوی که بشناسد جامعه را و بفهمد که مشکلات چه است و باید چه کند و چه بگوید. تربیت کننده و قاضی تربیت کنند و مخصوصاً مبلغین را زیاد احتیاج به آن هست. در سر تا سر کشور، ما احتیاج به مبلغ داریم علاوه بر آن در خارج کشور احتیاج به مبلغ بیشتری داریم و الآن ما کمبود داریم ما نباید امروز را مقایسه به دیروزها بکنیم حوزه‌های علمی آن وقت در اختناق به سر می‌بردند، نمی‌توانستند که قاضی تحویل جامعه بدهند از آنها پذیرفته نبود نمی‌توانستند یک مبلغی که بتواند مسائل جامعه و مشکلات جامعه را به گوش مردم برساند تحویل جامعه بدهند. امروز را حوزه‌های علمیه نباید مقایسه کنند با دیروزها. امروز باید همه علمای بلاد و همه مراجع و همه مدرسین و دانشمندان حوزه‌های علمیه کوشش کنند که این تکلیفی که بر عهده همه آمده است به طور شایسته انجام بدهند. [۱۱]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۳۷.
۵ - پویابودن فقه اسلامدر مورد دروس تحصیل و تحقیق حوزه‌ها، اینجانب معتقد به فقه سنتی و اجتهاد جواهری هستم و تخلف از آن را جایز نمی‌دانم. اجتهاد به همان سبک صحیح است ولی این بدان معنا نیست که فقه اسلام پویا نیست زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند. [۱۲]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۴۵.
وصیت این جانب آن است که در همه اعصار خصوصاً در عصر حاضر که نقشه‌ها و توطئه‌ها سرعت و قوّت گرفته است، قیام برای نظام دادن به حوزه‌ها لازم و ضروری است، که علما و مدرسین و افاضل عظیم‌الشان صرف وقت نموده و با برنامه دقیق صحیح حوزه‌ها را و خصوصاً حوزه علمیه قم و سایر حوزه‌های بزرگ و با اهمیت را در این مقطع از زمان از آسیب حفظ نمایند. [۱۳]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۲۵.
۶ - روشنفکران مصنوعی و روحانی نمایانوصیت اینجانب به حوزه‌های مقدسه علمیه آن است که کراراً عرض نموده‌ام که در این زمان که مخالفین اسلام و جمهوری اسلامی کمر به براندازی اسلام بسته‌اند و از هر راه ممکن برای این مقصد شیطانی کوشش می‌نمایند و یکی از راه‌های با اهمیت برای مقصد شوم آنان و خطرناک برای اسلام و حوزه‌های اسلامی نفوذ دادن افراد منحرف و تبهکار در حوزه‌های علمیه است که خطر بزرگ کوتاه مدت آن بد نام نمودن حوزه‌ها یا اعمال ناشایست و اخلاق و روش انحرافی است و خطر بسیار عظیم آن در دراز مدت به مقامات بالا رسیدن یک یا چند نفر شیاد که با آگاهی بر علوم اسلامی و جا زدن خود در بین توده‌ها و قشرهای مردم پاکدل و علاقه‌مند نمودن را به خویش و ضربه مهلک زدن به حوزه‌های اسلامی و اسلام عزیز و کشور در موقع مناسب می‌باشد. و می‌دانیم که قدرت‌های بزرگ چپاول‌گر در میان جامعه‌ها افرادی به صورت‌های مختلف از ملّی‌گراها و روشنفکران مصنوعی و روحانی نمایان که اگر مجال یابند از همه خطرتر و آسیب رسان‌ترند، ذخیره دارند که گاهی سی چهل سال با مشی اسلامی و مقدس مآبی یا «پان ایرانیسم» و وطن‌پرستی و حیله‌های دیگر با صبر و بردباری در میان ملت‌ها زیست می‌کنند و در موقع مناسب ماموریت خود را انجام می‌دهند. و ملت عزیز ما در این مدت کوتاه پس از پیروزی انقلاب نمونه‌هایی از قبیل «مجاهد خلق» و «فدایی خلق» و «توده‌ای» ها و دیگر عناوین دیده‌اند و لازم است همه با هوشیاری این قسم توطئه را خنثی نمایند. [۱۴]
امام خمینی، روح‌الله، روحانیت و حوزه‌های علمیه از دیدگاه امام خمینی (تبیان دفتر دهم) تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم، ۱۳۸۴، ص۶۵۴.
۷ - پانویس
۸ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حوزه علمیه (دیدگاه‌های امام خمینی)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۲۷. |