حسن بن ملای شفائی اصفهانیحسن بن ملای شفائی اصفهانی، شاعر ادیب و طبیب حکیم در اصفهان است، وی نزد عموم طبقات معزّز و محترم می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیحکیم شرف‌الدّین حسن بن حکیم ملّای اصفهانی، شاعر ادیب و طبیب حکیم، تولّدش بنابر قول تقی‌الدّین اوحدی در سال ۹۶۶بوده و در خدمت پدر که از شاگردان میرغیاث‌الدّین منصور شیرازی بوده و برادرش حکیم نصیرا و جمعی دیگر از علماء و ادباء و اطبّاء تحصیل نمود. در مسجد جامع اصفهان طبابت می‌نموده و نزد عموم طبقات معزّز و محترم می‌زیسته است. به طوری که نقل می‌کنند وقتی در محله نیم‌آورد به شاه عباس کبیر صفوی برخورد می‌کند پادشاه قصد فرود آمدن از مرکب خود را جهت او می‌کند حکیم با خواهش و تمنّا مانع می‌شود. ولی تمام بزرگان که در رکاب شاه بوده‌اند، به احترام او پیاده می‌شوند، شفایی در اوایل عمر هجو بسیار می‌گفته [از جمله خواجه محمدرضا فکری اصفهانی، فغفور لاهیجی و علیشاه ذوقی اردستانی را هجو نموده] لکن در اواخر عمر توبه نموده است.۲ - تألیفاتکتب زیر از اوست: ۱. خمسه شامل: دیده بیدار - به نام شاه عباس کبیر، نمکدان حقیقت بر وزن حدیقه سنائی، مجمع البحرین در برابر تحفة العراقین، شکرالمزاحتین، مهر و محبت ۲. دیوان اشعار، مطبوع ۳. کتابی در ادویه مرکّبه ۴. ساقی نامه در الذریعه به نقل از ریاض العلماء درباره او فرماید: شفایی درباره خودش گفته است: طبابت من تبحّر و استادی مرا در سایر علوم پوشانید و شعرم طبابتم را پوشانید و کثرت هجایم شاعریم را مخفی داشت. ۳ - وفاتوفاتش در سال ۱۰۳۷ق روی داده است. ملّاعرشی درباره تاریخ وفاتش گوید: «بشاه دین شفایی داد جان را». قبرش در قبرستان شاه میرزا حمزه قرار داشته که اکنون دانش‌سرای کشاورزی [هنرستان سروش فعلی] است.نگارنده [مرحوم استاد مهدوی] سنگ لوحش را هنگامی دید که [آن را] یک طرف انداخته بودند و به تدریج اراضی مجاور آن را برای زراعت مهیّا می‌ساختند.[فخرالزّمانی مؤلّف تذکره میخانه که معاصر حکیم شفایی است می‌نویسد بقایای جسد حکیم شفایی را به عتبات عالیات انتقال داده و در نجف اشرف به خاک سپرده‌اند.]برخی او را با حکیم شفایی مظفر بن محمّدحسین کاشانی مؤلف کتاب قرابا دین اشتباه گرفته و آن دو نفر را یکی دانسته‌اند. این دو بیت از اشعار اوست: هر شب به کوی یار صبا می‌برد مرا ••••• ما هر دو عاشقیم چرا می‌برد مرا بر دوش خود گرفته و چون برق می‌دود ••••• در حیرتم که آه کجا می‌برد مرا [۱]
مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۳، ص۲۲۸-۲۲۶.
[۲]
حسینی کاشانی، محمد بن علی، خلاصه الاشعار، (بخش اصفهان)، ص۳۲۷-۳۲۴.
[۳]
رازی، امین‌احمد، تذکره هفت اقلیم، ج۲، ص۴۲۹-۴۳۰.
[۵]
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، ج۵، ص۱۰۸۲-۱۰۷۵.
[۶]
معین، محمد، فرهنگ معین، ج۶، ص۹۰۵.
[۷]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، دانشمندان و بزرگان اصفهان، ج۱، ص۵۱۸-۵۱۹.
[۸]
نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره نصرآبادی، ج۱، ص۳۱۲-۳۱۰.
[۹]
فخرالزمانی قزوینی، ملاعبدالنبی، تذکره میخانه، ص۵۳۴-۵۲۳.
[۱۰]
هدایت، رضاقلی بن محمد، مجمع الفصحاء، ج۴، ص۴۰-۴۱.
[۱۱]
آزادبلگرامی، میرغلامعلی بن نوح، سرو آزاد، ص۴۷-۴۸.
[۱۲]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ذیل شفایی اصفهانی، ص۴۲۶.
[۱۳]
هدایت، رضاقلی بن محمد، تذکره ریاض العارفین، ص۳۵۷.
[۱۴]
حکیم شفایی، حسن، دیوان حکیم شفایی: مقدمه.
[۱۵]
آذر، لطفعلی بیگ بن آقاخان بیگدلی، آتشکده آذر، بخش سوم از نیمه نخست، ص۹۵۰-۹۵۱.
[۱۶]
تذکره غنی، ص۷۴.
[۱۷]
حسینی سنبهلی، میرحسین‌دوست، تذکره حسینی، ص۱۷۸.
[۱۸]
اسکندر بیگ ترکمان و محمد یوسف، تاریخ عالم آرای عباسی، (چاپ ۱۳۷۷ش)، ص۱۸۰۶-۱۸۰۴.
[۲۲]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، رجال اصفهان یا تذکره القبور، ص۲۱۵-۲۱۶.
۴ - پانویس
۵ - منبعمهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۲، ص۵۵۵-۵۵۶. |