حزن خانواده نوح (قرآن)قرآن کریم به عارض شدن غم و اندوه، بر خانواده نوح اشاره فرموده است. ۱ - عارض شدن غم خانواده نوحدر آیه ۷۶ سوره انبیاء عارض شدن غم و اندوه، بر خانواده نوح اشاره شده است: و نوحـا اذ نادی من قبل فاستجبنا له فنجینـه واهله من الکرب العظیم؛ «و نوح را (یاد کن) آنگاه که پیش از (سایر پیامبران) ندا کرد پس ما او را اجابت کردیم و وی را با خانواده اش از بلای بزرگ رهانیدیم.» ۱.۱ - نجات نوح از چنگال متعصبان لجوجبعد از ذکر گوشه‌ای از داستان ابراهیم و لوط، به ذکر قسمتی از سرگذشت یکی دیگر از پیامبران بزرگ یعنی" نوح" پرداخته می‌فرماید: " به یادآور نوح را، هنگامی که قبل از آنها (قبل از ابراهیم و لوط) پروردگار خود را خواند" و تقاضای نجات از چنگال منحرفان بی ایمان کرد (و نوحا اذ نادی من قبل). این ندای نوح ظاهرا اشاره به نفرینی است که در سوره نوح در قرآن مجید نقل شده است آنجا که می‌گوید: رب لا تذر علی الارض من الکافرین دیارا انک ان تذرهم یضلوا عبادک و لا یلدوا الا فاجرا کفارا: " پروردگارا! احدی از این قوم بی ایمان را روی زمین مگذار! چرا که اگر بمانند بندگان تو را گمراه می‌کنند، و نسل آینده آنها نیز جز کافر و فاجر نخواهد بود"! . و یا اشاره به جمله‌ای است که در آیه ۱۰ سوره قمر آمده فدعا ربه انی مغلوب فانتصر: " پروردگار خود را خواند و عرض کرد خدایا من در برابر آنها مغلوبم مرا یاری کن". تعبیر به" نادی" که معمولا برای خواندن با صدای بلند می‌آید ممکن است اشاره به این باشد که آن قدر این پیامبر بزرگ را ناراحت کردند که سرانجام فریاد کشید و براستی اگر حالات نوح را که بخشی از آن در سوره نوح آمده و بخشی در سوره هود درست بررسی کنیم می‌بینیم که حق داشته فریاد بزند. سپس اضافه می‌کند" ما دعای او را مستجاب کردیم و او و خانواده اش را از آن غم و اندوه بزرگ رهایی بخشیدیم" ۲ - نجات از اندوه بزرگ«و لقد نادنا نوح فلنعم المجیبون؛ و نجینـه و اهله من الکرب العظیم. و نوح ما را ندا داد و چه نیک اجابت کننده بودیم؛ و او و کسانش را از اندوه بزرگ رهانیدیم.» ۲.۱ - گوشه‌ای از داستان نوحاز اینجا شرح داستان نه نفر از پیامبران بزرگ خدا آغاز می‌شود که در آیات پیشین بطور سربسته به آن اشاره شده بود، نخست از" نوح" شیخ الانبیاء و نخستین پیامبر اولوا العزم شروع می‌کند، و قبل از هر چیز به دعای پرسوز او هنگامی که از هدایت قومش مایوس شد اشاره کرده می‌فرماید: " نوح ما را ندا کرد، ما هم اجابت کردیم، و چه خوب اجابت کننده‌ای هستیم" (و لقد نادانا نوح فلنعم المجیبون) (" مجیبون" به صیغه جمع آمده در حالی که منظور از آن خداوند است که دعای نوح را اجابت کرد، این به خاطر آن است که صیغه جمع گاهی برای بیان عظمت می‌آید همانگونه که ضمیر جمع متکلم در" نادانا" نیز برای همین منظور است.) این دعا ممکن است اشاره به همان باشد که در سوره نوح آمده: و قال نوح رب لا تذر علی الارض من الکافرین دیارا انک ان تذرهم یضلوا عبادک و لا یلدوا الا فاجرا کفارا: " نوح گفت: پروردگارا! احدی از کافران را بر روی زمین مگذار، چرا که اگر آنها را به حال خود واگذاری بندگانت را گمراه می‌کنند، و جز افرادی فاجر و کافر نسلی از آنها متولد نخواهد شد" (هم خود فاسدند و هم نسل آینده آنها). و یا دعائی که به هنگام سوار شدن بر کشتی به پیشگاه خدا عرض کرد: رب انزلنی منزلا مبارکا و انت خیر المنزلین: " پروردگارا! ما را در منزلگاهی پر برکت فرود آور و تو بهترین فرودآورندگانی". و یا دعائی که در سوره قمر آیه ۱۰ آمده: فدعا ربه انی مغلوب فانتصر: " نوح پروردگارش را چنین خواند من در چنگال این قوم مغلوبم مرا یاری فرما". البته هیچ مانعی ندارد که آیه مورد بحث اشاره به همه این دعاها بوده باشد، و خداوند به بهترین وجهی همه را اجابت فرمود. و لذا در آیه بعد بلافاصله می‌فرماید: ما او و خاندانش را از اندوه بزرگ نجات بخشیدیم (و نجیناه و اهله من الکرب العظیم) (" کرب " طبق گفته راغب در مفردات اندوه شدید است، و توصیف به" عظیم" در اینجا تاکید بیشتری بر این معنا است.) این اندوه بزرگ کدام اندوه بوده است که نوح را سخت رنج می‌داده؟ ممکن است اشاره به سخریه‌های قوم کافر و مغرور، و آزارهای زبانی آنها و هتاکی و توهین نسبت به او و پیروانش باشد، و یا اشاره به تکذیب‌های پی در پی این قوم لجوج. گاه می‌گفتند: و ما نراک اتبعک الا الذین هم اراذلنا: " ما نمی‌بینیم کسی از تو پیروی کند مگر یک مشت اوباش ما"! . و گاه می‌گفتند: یا نوح قد جادلتنا فاکثرت جدالنا فاتنا بما تعدنا ان کنت من الصادقین: "ای نوح زیاد با ما سخن گفتی (و پر حرفی کردی! ) اگر راست می‌گویی عذابی را که وعده می‌دهی بیاور"! . و گاه چنان که قرآن می‌گوید و یصنع الفلک و کلما مر علیه ملا من قومه سخروا منه: " او مشغول ساختن کشتی بود، و هر زمان گروهی از قومش از کنار او عبور می‌کردند وی را مسخره می‌نمودند" (و می‌گفتند این مرد دیوانه شده است! ). آن قدر نوح این پیامبر پر حوصله را ناراحت کردند و اسائه ادب نمودند و نسبت جنون به او دادند که عرض کرد: رب انصرنی بما کذبون: " پروردگارا! در مقابل تکذیب آنها مرا یاری کن". به هر حال مجموعه‌ای از این حوادث ناگوار و زخم زبانهای شدید قلب پاک او را سخت می‌فشرد، تا اینکه طوفان فرا رسید، و خداوند او را از چنگال این قوم ستمگر، و آن کرب عظیم و اندوه بزرگ رهایی بخشید. بعضی از مفسران احتمال داده‌اند که منظور از" کرب عظیم" همان طوفان بوده است که جز نوح و یارانش از آن نجات نیافتند، ولی این معنی بعید به نظر می‌رسد. سپس می‌افزاید: " ما فرزندان نوح را بازماندگان (روی زمین) قرار دادیم" (و جعلنا ذریته هم الباقین). آیا به راستی تمام انسانهایی که اکنون روی زمین زندگی می‌کنند از فرزندان نوح هستند؟ و آیه فوق همین را می‌گوید؟ و یا گروه عظیمی از انبیاء و اولیاء و صلحاء از دودمان او باقی ماندند هر چند همه مردم از دودمان او نیستند. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حزن خانواده نوح». |