حجت علیشاهحجّت علیشاه، صوفی ، مفسر ، و مورخ سلسله نعمت‌اللهیه بود. فهرست مندرجات۲ - نسب بلاغی ۳ - نام خانوادگی ۴ - اساتید ۵ - ورود در سلسله نعمت اللهی ۶ - ادعای مرجعیت ۷ - ادعای جانشینی شمس العرفا ۸ - اعتقاد وی در باب قطب ۹ - تقسیم قطب به ناطق و صامت ۱۰ - جانشین بلاغی ۱۱ - تاریخ وفات ۱۲ - آثار و تألیفات ۱۲.۱ - حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر ۱۲.۲ - مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء ۱۲.۳ - شطرنج العرفاء ۱۲.۴ - تاریخ نجف اشرف و حیره ۱۲.۵ - تاریخ نائین ۱۲.۶ - تاریخ تهران ۱۲.۷ - اعلاط الروضات ۱۲.۸ - یعسوب:از هر چمن‌گلی ۱۳ - برادر علیشاه ۱۴ - آثار محمدتقی ۱۵ - فهرست منابع ۱۶ - پانویس ۱۷ - منبع ۱ - بیوگرافی علیشاهنام او عبدالحجت بلاغی بود. وی در ۱۳۲۲ در نائین به‌دنیا آمد. [۱]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۵۹۵، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
[۲]
نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، ج۱، ص۱۴۳ـ۱۴۴، تهران ۱۳۸۲ ش.
پدرش، سیدحسن (متوفی ۱۳۱۲ش)، از علمای نائین و صاحب آثاری از جمله رئوس الشیاطین، ردیه‌ای بر بابیه و بهائیه ، بود. [۳]
عبدالحجت بلاغی، کتاب تاریخ نائین، ج۱، ص۹۸ـ۹۹، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران ۱۳۶۹.
[۴]
عبدالحجت بلاغی، کتاب تاریخ نائین، ج۳، ص۷۷، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران ۱۳۶۹.
۲ - نسب بلاغینسب بلاغی، از طریق علی بن جعفر عُرَیضی به امام جعفر صادق علیه‌السلام می‌رسد. [۵]
عبدالحجت بلاغی، کتاب تاریخ نائین، ج۱، ص۶۰، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران ۱۳۶۹.
۳ - نام خانوادگینامخانوادگی او در اصل حسینی عُرَیضی نائینی بود، [۶]
منوچهر صدوقی سها، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت‌اللهیه، ج۱، ص۸۷، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
اما به مناسبت ساختن دارالتبلیغ در اصفهان ، به بلاغی معروف شد. [۷]
عبدالحجت بلاغی، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا، مَن لایحضُرُه المفسر و التفسیر، مقدمه، ج ۱، ص ۸، قم ۱۳۴۵ش.
۴ - اساتیدبلاغی از هشت تن از علما، از جمله محمدتقی خوانساری ، شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء ، آقابزرگ طهرانی و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی ، اجازه روایت داشت و صورت اجازه آن‌ها را نیز به چاپ رسانده بود. [۸]
عبدالحجت بلاغی، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا، مَن لایحضُرُه المفسر و التفسیر، مقدمه، ج ۱، ص ۱۲ـ ۲۰، قم ۱۳۴۵ش.
[۹]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۵، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
۵ - ورود در سلسله نعمت اللهیوی در ۱۳۰۸ش به سلسله نعمت‌اللهیه وارد و مرید شمس‌العرفا شد و خود را حجت علیشاه نامید [۱۰]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۵۹۵، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
[۱۱]
نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، ج۱، ص۱۴۵، تهران ۱۳۸۲ ش.
۶ - ادعای مرجعیتاو خود را در شش سلسله مجاز و مرجع می‌دانست [۱۲]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۷، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
[۱۳]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۱۱، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
[۱۴]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۵۲۴، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
.۷ - ادعای جانشینی شمس العرفاپس از درگذشت شمس‌العرفا، حجت علیشاه مدعی جانشینی وی شد و بعد‌ها نیز مدعی بود که هم از شمس‌العرفا و هم از ذوالریاستین اجازه دستگیری دارد. [۱۵]
منوچهر صدوقی سها، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت‌اللهیه، ج۱، ص۸۷ـ ۸۸، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
با وجود این، پس از درگذشت ذوالریاستین، جواد نوربخش رسمآ جانشینی را از آن خود کرد [۱۶]
نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، ج۱، ص۲۱۳، تهران ۱۳۸۲ ش.
ذوالریاستین، میرزا عبدالحسین).۸ - اعتقاد وی در باب قطببه اعتقاد حجت علیشاه، قطب باید شیعه و سید باشد و تعدد اقطاب در یک زمان جایز است. ۹ - تقسیم قطب به ناطق و صامتاو قطب را به صامت و ناطق تقسیم کرد و خود را قطب صامت در زمانِ ذوالریاستین و قطب ناطق بعد از وی معرفی کرد. [۱۷]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۱۰، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
[۱۸]
عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، ج۲، ص۱۳۷، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش.
[۱۹]
نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، ج۱، ص۲۱۳، تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۰ - جانشین بلاغیاو محمدتقی موحدی قمی را به جانشینی خود برگزید ۱۱ - تاریخ وفاتدر ۱۳۵۵ش درگذشت. [۲۰]
نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، ج۱، ص۱۴۴، تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲۱]
منوچهر صدوقی سها، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت‌اللهیه، ج۱، ص۸۸، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش.
۱۲ - آثار و تألیفاتحجت علیشاه علاوه بر این‌که کتاب مونس السالکین ذوالریاستین را به چاپ رساند، [۲۲]
نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، ج۱، ص۱۴۵، تهران ۱۳۸۲ ش.
آثاری هم از خود به‌جای گذاشت که بیش‌تر آن‌ها تاریخی است.برخی از آثار مهم او عبارت‌اند از : ۱۲.۱ - حجةالتفـاسیـر و بلاغ الاکسیـرحجةالتفـاسیـر و بلاغ الاکسیـر، یـا، مَن لایحَضُرُه المفسر و التفسیر (قم ۱۳۴۵ش)، که تفسیر قرآن است در ده جلد (شش مجلد) که دو مجلد اول آن مقدمه است. ۱۲.۲ - مقالات الحنفاء فی مقامات شمسالعرفاءکتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء (تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش) در دو جلد. ۱۲.۳ - شطرنج العرفاءشطرنج العرفاء (تهران ۱۳۶۹) در پنج جلد. [۲۳]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج ۳، ستون ۷۱۷، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.
۱۲.۴ - تاریخ نجف اشرف و حیرهتاریخ نجف اشرف و حیره (تهران ۱۳۶۸). ۱۲.۵ - تاریخ نائینتاریخ نائین (تهران ۱۳۶۹)، در سه جلد، که فرهنگ تاریخ نائین جلد سوم آن را تشکیل می‌دهد. این سه جلد در یک مجلد چاپ شده است. ۱۲.۶ - تاریخ تهرانتاریخ تهران (قم ۱۳۵۰ش)، در دو جلد که به سبب وسعت و تنوع اطلاعاتی که در آن عرضه شده بود، توجه اهل تحقیق را به خود جلب کرد. گزیده‌ای از این تاریخ نیز در ۱۳۸۶ش در تهران منتشر شد. ۱۲.۷ - اعلاط الروضاتاعلاط الروضات (قم ۱۳۶۸/۱۳۲۷ش)، که تعلیقات او بر روضات‌الجنات خوانساری است. ۱۲.۸ - یعسوب: از هر چمنگلییعسوب: از هر چمن‌گلی (تهران ۱۳۵۰ش). کشکول مانندی است که در آن حجت علیشاه به خط خود برخی رساله‌های مهم را بازنویسی کرده و نیز مجموعه‌ای از نمونه خط علما و عرفای اسلامی، تصویر برخی مکانهای تاریخی و نامه‌های بعضی دانشمندان ایرانی و خارجی را، که در مسائل علمی از وی کمک خواسته بودند، از جمله سیدحسین نصر، در پایان کتاب گنجانده است. [۲۴]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج ۳، ستون ۷۱۶ـ۷۱۷، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.
علاوه بر این، چند بیت شعر به لهجه نائینی از وی باقی است. [۲۵]
عبدالحجت بلاغی، کتاب تاریخ نائین، ج۱، ص۶۳ـ۶۶، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران ۱۳۶۹.
۱۳ - برادر علیشاهحجت علیشاه برادری به نام محمدتقی و مشهور به صدرالدین داشت که در ادب و وعظ و خطابه مبرِّز بود. ۱۴ - آثار محمدتقیاز او آثاری به جامانده است، از جمله ترجمه صحیفه سجادیه (تهران)، سخنرانیهای بلاغی در رادیو و قصص قرآن ، یا، فرهنگ قصص. [۲۶]
مصلح‌الدین مهدوی، تذکره شعرای معاصر اصفهان، ج۱، ص۹۱، اصفهان ۱۳۳۴ش.
[۲۷]
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج ۳، ستون ۵۳۴، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش.
۱۵ - فهرست منابع(۱) عبدالحجت بلاغی، حجةالتفاسیر و بلاغ الاکسیر، یا، مَن لایحضُرُه المفسر و التفسیر، قم ۱۳۴۵ش. (۲) عبدالحجت بلاغی، کتاب تاریخ نائین، و کتاب فرهنگ تاریخ نائین، تهران ۱۳۶۹. (۳) عبدالحجت بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس‌العرفاء، تهران ۱۳۲۷ـ۱۳۳۱ش. (۴) منوچهر صدوقی سها، تاریخ انشعابات متأخره سلسله نعمت‌اللهیه، در دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، تهران: پاژنگ، ۱۳۷۰ش. (۵) نورالدین مدرسی‌چهاردهی، سلسله‌های صوفیه ایران، تهران ۱۳۸۲ ش. (۶) خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ش. (۷) مصلح‌الدین مهدوی، تذکره شعرای معاصر اصفهان، اصفهان ۱۳۳۴ش. ۱۶ - پانویس
۱۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حجت علیشاه»، شماره۵۸۳۹. |