زمان تقریبی مطالعه: 11 دقیقه
 

حجار بن ابجر بجلی




حجار بن ابجر بجلی بزرگ قبیله بکر بن وائل و از اشراف کوفه به شمار می‌آمد.
[۱] دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۱۴، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
[۲] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۲، ص۴۹۴، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۳] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۱۱۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۴] اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۴، ص۴۲۲، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۵.    
او در کربلا در سپاه عمر بن سعد بود.


۱ - معرفی اجمالی


پدرش ابجر از مسیحیان عراق بود که در‌ اواخر خلافت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) از دنیا رفته بود؛ اما حجار به دین اسلام گرویده بود.
[۵] دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۱۴، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
[۶] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۲، ص۴۹۴، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۱۱۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۸] اندلسی، ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۱۴، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۸.    
در‌ زمان امارت زیاد بن ابیه، حجار با او همراه شد و با او حشر و نشر داشت تا جایی که راضی شد به مانند بسیاری از سران مزدور کوفه به درخواست زیاد بن ابیه تن در‌ دهد و بر ضد حجر بن عدی گواهی دهد گواهی‌ای که مستمسک و بهانه‌ای شد تا معاویه حجر را به شهادت برساند.
[۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۵، ص۲۵۵، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۱۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۲۰۰، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    


۲ - دعوت امام به کوفه


حجار بن ابجر به همراه جمعی دیگر از سران و اشراف کوفه از جمله کسانی بودند که برای امام حسین (علیه‌السّلام) نامه نوشتند و او را به شهر کوفه دعوت کردند؛
[۱۱] دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۲۹، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
[۱۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۲۶۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۱۳] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۸، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳.    
[۱۴] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم ج۲، ص۴۰، امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.    
اما با حضور ابن‌ زیاد در‌ کوفه به جمع یاران عبیدالله در‌ دارالاماره پیوست و به دستور او به متفرق کردن مردم از اطراف مسلم پرداخت.
[۱۵] دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۳۹، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
[۱۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۲۷۶، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۱۷] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۳۱، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    


۳ - کمک به عمر سعد


روایت شده که وقتی امام حسین (علیه‌السّلام) دعوت عمر بن سعد را برای پذیرفتن بیعت با یزید رد کرد، عمر بن سعد نامه‌ای به ابن ‌زیاد نوشت و او را از رد این خواسته باخبر ساخت. عبیدالله که از این عمل امام (علیه‌السّلام) به شدت برآشفته شده بود به همراه اشراف کوفه و یارانشان به نخیله رفت و در‌ آنجا اردو زد و سپس از آنجا حجار بن ابجر و شبث بن ربعی و دیگر اشراف کوفه را به یاری عمر بن سعد فرستاد.
[۱۸] دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۵۴، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
[۱۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۲۰] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۵۲، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳.    
نقل شده که ابن ‌زیاد حجار را امیر هزار سوار و پیاده گردانید و وی را روانه کربلا کرد تا به ابن ‌سعد بپیوندد.
[۲۱] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    


۴ - انکار دعوت امام


در‌ روز عاشورا و پیش از آغاز جنگ، امام (علیه‌السّلام) در‌ ضمن سخنانش، حجار بن ابجر و برخی دیگر از اشراف کوفه را خطاب قرار داد و به آنان فرمودند:
«مگر شما نبودید که به من نامه نوشته بودید که میوه‌ها رسیده، باغها سرسبز شده و نهرها لبریز گردیده، اگر بیایی بر سپاهی که برایت آماده شده وارد خواهی شد.» اما حجار در‌ پاسخ منکر این دعوت شد و آن را تکذیب کرد.
[۲۲] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۳، ص۱۸۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۲۳] شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۹۸، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳.    
[۲۴] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۶۲، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    


۵ - قیام علیه مختار


در‌ پی قیام مردم کوفه به رهبری مختار، حجار به کمک دیگر اشراف کوفه برخاست و به مقابله با انقلابیون پرداخت؛ اما شکست خورد و راه به جایی نبرد.
[۲۵] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۶، ص۳۹۱، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۲۶] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۴۹۹، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۲۷] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۱۹، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    
در‌ زمان امارت مختار بر کوفه نیز با دیگر اشراف مخالف مختار همراه شد و در‌ نبرد اشراف کوفه علیه مختار، موسوم به "یوم السبیع" شرکت کرد؛ اما با قبول شکست مجبور به فرار از کوفه شد و به مصعب بن زبیر پیوست.
[۲۸] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۶، ص۳۹۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۲۹] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۶، ص۴۵-۵۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۳۰] کوفی، ابن اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، ج۶، ص۲۳۵، بیروت، دارالاضواء، چاپ اول، ص۱۹۹۱.    


۶ - پیوستن به مصعب


او در‌ خدمت مصعب بن زبیر بود و همراه او در‌ جنگهایش شرکت جست. در‌ یکی از این جنگها، حجار به عنوان فرمانده از سوی مصعب به جنگ عبیدالله بن حر فرستاده شد.
[۳۱] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۷، ص۳۷، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۳۲] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۵۹۱، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۳۳] ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۹۳، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    
در‌ جنگ مصعب با عبدالملک بن مروان حجار در‌ صف سپاهیان مصعب قرار گرفت؛ اما با دریافت وعده حکمرانی اصفهان، همانند بسیاری دیگر از اشراف از یاری مصعب دست کشید و به عبدالملک مروان پیوست.
[۳۴] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۷، ص۹۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
[۳۵] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۵، ص۶، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
[۳۶] مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم ج۲، ص۲۳۵، امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.    


۷ - نقل حدیث


حجار بن ابجر از تابعین طبقه اول در‌ کوفه به شمار می‌رود.
[۳۷] ابن‌ عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۲، ص۲۰۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵.    
او از امام علی (علیه‌السّلام) و معاویه حدیث روایت کرده و شخصی به نام سماک نیز از او روایت نقل کرده است.
[۳۸] بخاری، محمد بن اسماعیل، تاریخ الکبیر، دیاربکر، ج۳، ص۱۳۰، المکتبة الاسلامیه.    
[۳۹] رازی، عبدالرحمن بن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۱۲، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۹۵۲.    
[۴۰] ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص۷۱، التراث العربی.    
[۴۱] ابن‌ عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۲، ص۲۰۵، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵    


۸ - پانویس

 
۱. ↑ دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۱۴، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
۲. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۲، ص۴۹۴، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۳. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۱۱۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۴. ↑ اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، ج۱۴، ص۴۲۲، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۵.    
۵. ↑ دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۱۴، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
۶. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۲، ص۴۹۴، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۱۱۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۸. ↑ اندلسی، ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۱۴، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۸.    
۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۵، ص۲۵۵، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۱۰. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۲۰۰، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۱۱. ↑ دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۲۹، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
۱۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۲۶۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۱۳. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۳۸، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳.    
۱۴. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم ج۲، ص۴۰، امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.    
۱۵. ↑ دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۳۹، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
۱۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۲۷۶، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۱۷. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۳۱، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    
۱۸. ↑ دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، الاخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، ص۲۵۴، قم، منشورات رضی، ۱۳۶۸ش.    
۱۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۲۰. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۵۲، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳.    
۲۱. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۳، ص۱۷۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۲۲. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۳، ص۱۸۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۲۳. ↑ شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۹۸، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳.    
۲۴. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۶۲، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    
۲۵. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۶، ص۳۹۱، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۲۶. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۴۹۹، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۲۷. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۱۹، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    
۲۸. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۶، ص۳۹۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۲۹. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۶، ص۴۵-۵۲، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۳۰. ↑ کوفی، ابن اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، ج۶، ص۲۳۵، بیروت، دارالاضواء، چاپ اول، ص۱۹۹۱.    
۳۱. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۷، ص۳۷، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۳۲. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۴، ص۵۹۱، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۳۳. ↑ ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۹۳، بیروت، دارصادر-داربیروت، ۱۹۶۵.    
۳۴. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقر محمودی، ج۷، ص۹۸، بیروت، دارالتعارف، چاپ اول، ۱۹۷۷.    
۳۵. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۵، ص۶، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۹۶۷.    
۳۶. ↑ مسکویه، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم ج۲، ص۲۳۵، امامی، تهران، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۹ش.    
۳۷. ↑ ابن‌ عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۲، ص۲۰۶، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵.    
۳۸. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، تاریخ الکبیر، دیاربکر، ج۳، ص۱۳۰، المکتبة الاسلامیه.    
۳۹. ↑ رازی، عبدالرحمن بن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۳۱۲، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۹۵۲.    
۴۰. ↑ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص۷۱، التراث العربی.    
۴۱. ↑ ابن‌ عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۲، ص۲۰۵، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵    


۹ - منبع

سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «قاتلان امام حسین (علیه‌السّلام)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۶.    


رده‌های این صفحه : تابعین | تاریخ زندگانی امام حسین | تاریخ معصومان | دشمنان امام حسین | رجال | نهضت عاشورا




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.