جویبارجویبار، شهرستان و شهری در استان مازندران . ۱ - شهرستان جویباردر شمال استان مازندران واقع و مشتمل است بر دو بخش به نامهای مرکزی و گیل‌خوران ، و دو شهر جویبار و کوهی‌خیل . شهرستان جویبار در قسمت جلگه‌ای استان قرار دارد و رود تالار زمینهای غربی آن را آبیاری می‌کند. رود فصلی سیاهرود (به طول حدود پنجاه کیلومتر)، پس از آبیاری زمینهای شهرستان، به دریاچه مازندران می‌ریزد. [۱]
عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، ج ۲، ص ۲۸۴.
[۲]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۲۸: ساری، ج ۲۸، ص ۴۶۸.
در شهرستان جویبار نُه آب‌بندان (جمع مساحت ۸۴۷ هکتار) وجود دارد که پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی (اردک سرسبز، چنگر، حواصیل ، پرستو دریایی و خروس کولی) به آنجا کوچ می‌کنند. [۳]
سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، ج۱، ص ۴۷.
۱.۱ - جویبار در سالهای ۱۳۲۳- ۱۳۲۹در ۱۳۲۳ ش آبادیهای شهرستان جویبار عمدتاً در دهستان گیل‌خورانِ شهرستان ساری واقع شده بود. [۴]
ایران وزارت کشور اداره کل آمار و ثبت احوال، ج ۱، ص ۱۸۰.
در ۱۳۲۴ ش، دهستان گیل‌خوران جزو بخش مرکزی شهرستان شاهی ( قائمشهر امروزی) شد. [۵]
ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، ذیل «استان مازندران».
در حدود ۱۳۲۹ ش، رزم‌آرا [۶]
رزم‌آرا، ج ۳، ص ۲۶۴.
این دهستان را از نظر آمار و ثبت احوال، تابع شهرستان ساری و از لحاظ فرمانداری، تابع شهرستان شاهی (جزو بخش مرکزی) ذکر کرده است.۱.۲ - جویبار در سالهای ۱۳۶۶- ۱۳۷۹در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ ش، نام دهستان گیل‌خوران در بخش حومه شهرستان شاهی آمده است [۷]
ایران. وزارت کشور، ذیل «استان مازندران».
در فروردین ۱۳۶۶، دهستانهای چپکرود و سیاهرود و در تیر ۱۳۶۸ بخش جویبار به مرکزیت شهر جویبار از ترکیب دهستانهای سیاهرود، گیل‌خوران و کیلاکلا و شهر کیاکلا در شهرستان قائمشهر تشکیل شدند. [۸]
ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، ج۱، ص۱۸۰.
[۹]
ایران قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۷۶، ج۱، ص ۷۵۷.
در اول خرداد ۱۳۷۶، بخش جویبار و بخش گیل‌خوران ایجاد شدند و سپس شهرستان جویبار به مرکزیت شهر جویبار از ترکیب بخش مرکزی و بخش گیل‌خوران تشکیل شد. [۱۰]
ایران قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۷۶، ج۱، ص ۱۴۵.
در خرداد ۱۳۷۹، کوهی‌خیل شهر شد. [۱۱]
ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، ج۱، ص۱۸۰.
۱.۳ - آثار تاریخی جویباربرخی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهرستان عبارت‌اند از: تکیه‌ای متعلق به دوره قاجار در آبادی کلاگر محله؛ پل آجری در آبادی سراج کلا (مرمت شده در ۱۳۲۴ ش)؛ پل آجری در آبادی پایین رود پشت؛ تکیه‌ای قدیمی در آبادی کردکلا؛ بقعه درویش اولیا در آبادی قادی محله؛ زیارتگاه شاه‌رضا، به‌عنوان یکی از نوادگان امام جعفر صادق علیه‌السلام ، در آبادی شاه رضا محله؛ تپه دینه‌بن، کنار آبادی لاریم ؛ تپه شورَک‌او، کنار آبادی شورک‌او، تپه دینه چال ، نزدیک آبادی پیت‌رود؛ تپه کوی‌خیل، در آبادی کوی‌خیل (احتمالاً کوهی‌خیل کنونی)؛ [۱۲]
سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان .
امامزاده محمود، در نزدیکی آبادی لاریم؛ امامزاده و بقعه سید زین العابدین (متعلق به ۱۳۲۷) در آبادی سیدزین‌العابدین، بقعه درویش محمدشاه در پایین رود پشت و امامزاده حسن‌رضا در آبادی شیب آب‌بندان . [۱۳]
منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، ج ۴، بخش ۱، ص ۳۴۹ـ۳۵۹.
[۱۴]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۲۸: ساری، ج ۲۸، ص ۴۹۸.
[۱۵]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵: شناسنامه آبادیهای کشور، ج۱، ص ۲.
۱.۴ - جمعیت جویباردر سرشماری ۱۳۷۵ ش، جمعیت شهرستان جویبار (به عنوان بخشی از شهرستان قائمشهر) ۴۵۴، ۷۳ تن بوده است که ۵۴۵، ۴۹ تن (ح ۶۸%) آنان در روستاها به سر می‌برده‌اند. [۱۶]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵: شناسنامه آبادیهای کشور، ج۱، ص۲.
[۱۷]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵: شناسنامه آبادیهای کشور، ج۱، ص۸۴.
۱.۵ - گویش مردم جویباراهالی شهرستان به فارسی با گویش مازندرانی گفتگو می‌کنند و شیعه دوازده امامی‌اند. [۱۸]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۲۸: ساری، ج ۲۸، ص ۱۷۵.
۲ - شهر جویبارمرکز شهرستان جویبار، تقریباً در قسمت مرکزی شهرستان واقع است. این شهر نُه متر پایین‌تر از سطح آبهای آزاد است. فاصله مستقیم شهر از دریاچه مازندران حدود پانزده کیلومتر است. سیاهرود از مشرق آن می‌گذرد. کارخانه پنبه پاک‌کنی (احداث در ۱۳۱۴ ش در محله باغلو) در آن فعالیت دارد و پنبه از محصولات اصلی این منطقه به شمار می‌رود. [۱۹]
جغرافیای کامل ایران، تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ج ۲، ص ۱۱۴۴.
[۲۰]
راهنمای مازندران، ساری: استانداری استان مازندران، ج۱، ص ۸۵.
راه اصلی، شهر جویبار را به شهرهای کوهی‌خیل در شمال (به طول حدود پنج کیلومتر)، کیاکلا در جنوب غربی (به طول حدود دوازده کیلومتر) و بابلسر در شمال‌غربی (به طول حدود سی کیلومتر) متصل می‌کند. آبادی جویبار در ۱۳۴۰ ش شهر شد. [۲۱]
ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری.
در سرشماری ۱۳۷۵ ش، جمعیت شهر جویبار ۹۰۹، ۲۳ تن بوده است. [۲۲]
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵: شناسنامه آبادیهای کشور، ج۱، ص۸۴.
۳ - پیشینهنام جویبار در منابع به صورتهای جوبر، [۲۳]
یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد، ج۱، ص ۱۸۴.
جوبار، [۲۴]
یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد، ج۱، ص ۳۸.
جویبار [۲۵]
مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، ج ۲، ص ۲۸۷.
و باغلو [۲۶]
رزم‌آرا، ج ۳، ص ۴۰.
آمده است. ظاهراً به سبب وجود منابع غنی آبهای زیرزمینی به جویبار معروف شده است. [۲۷]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۲۸: ساری، ج ۲۸، ص ۱۷۶.
از پیشینه شهر جویبار قبل از دوره صفویه (ح ۹۰۶ـ ۱۱۳۵) اطلاع چندانی در دسترس نیست. وحید قزوینی [۲۸]
وحید قزوینی، ص ۳۲۶ .
، اعتمادالسلطنه ، [۲۹]
اعتمادالسلطنه، ج ۴، ص ۲۱۷۵.
مکنزی ، [۳۰]
چارلز فرانسیس مکنزی، سفرنامه شمال، ج۱، ص ۱۱۶ـ۱۱۷.
میرزا ابراهیم [۳۱]
میرزا ابراهیم، سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان و، ج۱، ص ۱۱۰ـ۱۱۱.
و ملگونوف [۳۲]
گریگوری والریانوویچ ملگونوف، کرانه‌های جنوبی دریای خزر، ج۱، ص ۲۱۰.
اشاراتی به منطقه و قریه‌های آن دارند. در زمان محمدعلی شاه قاجار (حک: ۱۳۲۴ـ۱۳۲۷) رابینو در ذکر روستاهای فرح‌آباد (جزو ساری)، از آبادی جویبار [۳۳]
یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد، ج۱، ص ۱۸۳ـ۱۸۴.
و از کوچ اجباری قبیله کرد مُدانلو (در دوره نادرشاه ) به جویبار نیز یاد کرده است [۳۴]
اعتمادالسلطنه، ص ۳۸.
در اوایل دوره پهلوی (۱۳۰۴ـ۱۳۵۷ ش)، مسعود کیهان [۳۵]
مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، ج ۲، ص ۲۸۴ـ ۲۸۵.
[۳۶]
مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، ج ۲، ص ۲۸۷.
از بلوک گیل‌خوران به مرکزیت جویبار در مشرق بلوک کیاکلا یاد کرده است. رزم‌آرا [۳۷]
مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، ج ۲، ص ۲۸۷.
نیز باغلو را مشهور به جویبار دانسته و نوشته که قصبه‌ای با ۱۰۰، ۳ تن جمعیت، دارای محصولات پنبه و غلات و کنجد ، و کارخانه پنبه پاک‌کنی دولتی و جمعه بازار عمومی در یک کیلومتری جنوب آنجاست.از زیارتگاههای مهم آن امامزاده مهدی میرهادی و امامزاده صادق رضا است. [۳۸]
فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۲۸: ساری، ج ۲۸، ص ۱۷۶.
۴ - فهرست منابع(۱) اعتمادالسلطنه. (۲) ایران قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۷۶، تهران: روزنامه رسمی کشور، ۱۳۷۷ ش. (۳) همو، مجموعه قوانین و مقررات مربوط به وزارت کشور: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال ۱۳۶۹، تهران ۱۳۷۰ ش. (۴) ایران وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران، تهران ۱۳۵۵ ش. (۵) ایران وزارت کشور اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب اسامی دهات کشور، ج ۱، تهران ۱۳۲۹ ش. (۶) ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران ۱۳۸۱ ش. (۷) همو، نشریه عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری (تا پایان آبان ۱۳۸۴ (، تهران ۱۳۸۴ ش. (۸) عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ ش. (۹) جغرافیای کامل ایران، تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ۱۳۶۶ ش. (۱۰) یاسنت لویی رابینو، مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران ۱۳۶۵ ش. (۱۱) راهنمای مازندران،) ساری: استانداری استان مازندران، ۱۳۴۵ ش (. (۱۲) رزم‌آرا. (۱۳) سازمان برنامه و بودجه استان مازندران معاونت آمار و اطلاعات، آمارنامه استان مازندران ۱۳۷۶، ساری ۱۳۷۷ ش. (۱۴) منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، تهران ۱۳۴۹ ش‌ـ. (۱۵) فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۲۸: ساری، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۷۰ ش. (۱۶) مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، تهران ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ ش. (۱۷) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵: شناسنامه آبادیهای کشور، استان مازندران، شهرستان قائمشهر، تهران ۱۳۷۶ ش الف. (۱۸) همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵: نتایج تفصیلی کل کشور، تهران ۱۳۷۶ ش ب. (۱۹) چارلز فرانسیس مکنزی، سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه (نظام مافی)، تهران ۱۳۵۹ ش. (۲۰) گریگوری والریانوویچ ملگونوف، کرانه‌های جنوبی دریای خزر، یا، استانهای شمالی ایران، ترجمه امیر هوشنگ امینی، تهران ۱۳۷۶ ش. (۲۱) میرزا ابراهیم، سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان و، چاپ مسعود گلزاری، تهران ۱۳۵۵ ش. (۲۲) نقشه راهنمای البرز شرقی: سمنان، مقیاس ۰۰۰، ۳۰۰: ۱، تهران: گیتاشناسی،) بی‌تا). (۲۳) محمدطاهربن حسین وحید قزوینی، عباسنامه، یا، شرح زندگانی ۲۲ ساله شاه عباس ثانی (۱۰۵۲ـ۱۰۷۳)، چاپ ابراهیم دهگان، اراک ۱۳۲۹ ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جویبار»، شماره ۵۲۴۰. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|