جوهر صقلیابوالحسن جوهر بن عبدالله رومی (متوفای ۳۸۱ق)، معروف به جوهَرِ صَقِّلی سردار مشهور فاطمیان در قرن چهارم قمری و مؤسس قاهره و بنیان‌گذار جامع الازهر بود. او سرانجام به سال ۳۸۱ق در قاهره وفات یافت و در جامع الازهر مدفون شد. ۱ - معرفی اجمالیابوالحسن، جوهر بن عبدالله رومی، معروف به صقلّی، از مردم صقلّیه و بدان جا منسوب است. وی غلامِ المعز لدین الله فاطمی و سرداری دلیر بود. معزّ فاطمی در سال ۳۴۷ق او را برای حمله به مغرب، بدان سو روانه کرد و جوهر آن را از سلطه عبدالرحمان ناصر، حاکم اندلس خارج و به قلمرو حکومتی المعزلدین الله فاطمی وارد کرد. بزرگ ترین اقدام نظامی جوهر، فتح مصر و پایان دادن به حکومت اخشیدیان مصر بود. ۲ - ساخت قاهرهجوهر، در هفدهم شعبان ۳۰۸ق وارد فسطاط شد و نقشه شهری را طراحی کرد که فاطمیان در صدد ایجاد آن بودند تا این شهر مرکز و پایتخت آنان باشد، و آن را قاهره خواند و مژده احداث شهر را برای معزّ فاطمی فرستاد. ۳ - بنای الازهراو، جامع الازهر را نیز پی ریخت و در سال ۳۶۱ق از ساختن آن فارغ شد. او حکومت مصر را به عهده گرفت تا این که معزّ فاطمی در سال ۳۶۲ق وارد مصر شد. ۴ - نبرد با البتکینچون عزیز بن معزّ، حکومت را به عهده گرفت، جوهر را برای رویارویی با البتکین که بر دمشق چیره شده بود، به شام فرستاد و جوهر آن جا را محاصره کرد. البتکین از قرمطیان یاری خواست و آنان به کمک وی شتافتند. این بود که جوهر مجبور به عقب‌نشینی شد و به مصر بازگشت و از فرماندهی کناره گرفت. ۵ - وفاتجوهر صقلی سرانجام به سال ۳۸۱ق در قاهره وفات یافت و در جامع الازهر مدفون شد. [۵]
الامین، حسن، دائرة المعارف الاسلامیه، ماده: «جوهر صقلی».
[۶]
سرور، محمد جمال‌الدين، تاریخ الدولة الفاطمیّه، ص۱۴۰.
[۷]
سرور، محمد جمال‌الدين، تاریخ الدولة الفاطمیّه، ص۲۲۶ به بعد.
۶ - پانویس
۷ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۳۲۹. رده‌های این صفحه : حاکمان مصر | درگذشتگان سال 381 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | فرماندهان فاطمیان | کارگزاران حکومت فاطمیان
|