ثواب الاعمال و عقاب الاعمالكتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال دائرة المعارف بزرگى از معارف اسلامى و احکام حلال و حرام مى‌باشد و هيچ فقیه دانشمند و يا اديب نام‌آورى از آن بى‌نياز نيست. اين كتاب داراى مطالب مفيد و مباحث ارزشمندى است و از جمله روايات نفيس اهل بیت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به شمار مى‌آيد. مولف این کتاب شیخ صدوق ، ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى( ۳۰۵- ۳۸۱ هجرى) از چهره‌هاى برجسته فقها و روات شیعه در قرن چهارم هجرى است. ۱ - درباره مؤلفمحمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به« شیخ صدوق »، در سال ۳۰۵ هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهر قم ديده به جهان گشود.( سالهاى ۳۰۶ و ۳۰۷ نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است) شیخ طوسی جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود ازدواج كرده بود; ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامه‌اى از حضور شيخ ابو القاسم، حسین بن روح تقاضا كرد تا از محضر حضرت بقية الله عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و فقیه به او عطا نمايد. پس از گذشت مدتى از ناحيۀ آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد; ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مى‌شود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.» شيخ صدوق از بزرگترين شخصيت‌هاى جهان اسلام و از برجسته‌ترين چهره‌هاى درخشان علم و فضيلت است. او كه نزديك به عصر ائمه علیهم السلام مى‌زيست، با جمع‌آورى روايات اهل بیت علیهم السلام و تاليف كتاب‌هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‌نظيرى به اسلام و تشيع كرد. شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد. او در سن ۲۲ يا ۲۳ سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفۀ سنگين نشر احاديث آل محمد صلى الله عليهم اجمعين و هدایت امت به عهدۀ وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد. ۲ - معرفی کتابشیخ صدوق در کتاب ثواب الاعمال روایات فراوانی را در بیان اعمال پسندیده و ناپسند, پاداش اعمال نیک و مجازات اعمال بد, بیان کرده است. او همچنین روایاتی از ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ درباره اعمال خیری که خداوند وعده پاداش و اعمال شرّی که به آنها وعده عذاب و عقاب داده را آورده است. این کتاب مانند سایر کتاب های شیخ صدوق پیوسته مورد توجه علما, فقها و فضلای شیعه و مردم قرار گرفته و از معتبرترین اصول روایی شیعه به شمار می آید. کتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال, دائره المعارف بزرگی است که در معارف اسلامی, اخلاقی و احکام حلال و حرام بحث کرده و هیچ فقیه, دانشمند و استاد اخلاقی, از آن بی نیاز نیست. کتاب حاضر حاوی مطالب مفید و مباحث ارزشمند از جمله روایات نفیس اهل بیت ـ علیهم السلام ـ می باشد و در شهرت در حدّ کتب اربعه به حساب می آید و مؤلف این کتاب در اجازات روایی از مشایخ بزرگ شیعه می باشد و بسیاری از علما و مؤلّفان از وی و کتابش روایت نقل کرده اند. کتاب ثواب الاعمال شامل ۷۷۸ حدیث که در ضمن ۳۹۱ عنوان و کتاب عقاب الاعمال نیز شامل ۳۳۱ حدیث در ضمن ۱۳۱ عنوان تنظیم شده است. ۳ - موضوعات کتابکتاب ثواب الاعمال شامل موضوعاتی مانند ثواب گفتن لا اله الا الله, رفتن به مسجد, تفکر, ثواب جهاد در راه خدا, زیارت پیامبر و ائمه, حفظ قرآن, توبه, عمل, علم, شاد کردن دل برادر مؤمن و موضوعات دیگر می باشد. کتاب عقاب الاعمال شامل موضوعاتی مثل: مجازات کسی که در انجام فرامین الهی سستی می کند و در قسم دروغ, زکات ندادن, اذیّت مؤمن, قطع رحم, حاکم ستمگر, مجازات ترک امر به معروف و نهی از منکر می باشد. ۴ - موضوع کتابشيخ صدوق در كتاب ثواب الأعمال روايات فراوانى را در بيان اعمال پسنديده و ناپسند و پاداش اعمال نيك و مجازات اعمال بد انسان آورده است. همچنين وى در اين كتاب رواياتى از ائمه معصومین علیهم السلام دربارۀ اعمال خيرى كه خداوند بر آن وعدۀ پاداش داده و اعمال شرّى كه خداوند بر آنها وعدۀ عذاب و عقاب داده آورده است. ۵ - اعتبار كتاب ثواب الأعمال مانند ديگر كتاب‌هاى شيخ صدوق پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شیعه قرار داشته و از معتبرترين اصول روايى شيعه به شمار مى‌آيد. روايات اين كتاب نيز در بسيارى از مجموعه‌هاى روايى بزرگ شيعه مانند: کتب اربعه ، بحار الانوار و وسايل الشيعه نقل شده و به آنها استناد شده است. ۶ - ارزش كتاب كتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال دائرة المعارف بزرگى از معارف اسلامى و احکام حلال و حرام مى‌باشد و هيچ فقيه دانشمند و يا اديب نام‌آورى از آن بى‌نياز نيست. اين كتاب داراى مطالب مفيد و مباحث ارزشمندى است و از جمله روايات نفيس اهل بیت رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به شمار مى‌آيد. ۷ - انگيزه نگارش شيخ صدوق دربارۀ انگيزه نگارش اين كتاب مى‌فرمايد: « امرى كه موجب گشت اين كتاب را به رشته تحرير درآورم روايتى بود از حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله كه مى‌فرمايد:« راهنما بر انجام عمل نيك مانند انجام دهندۀ آن است»، و آن را« ثواب الأعمال» نام نهادم به اميد آنكه خداوند مرا از پاداش آن محروم نفرمايد و به جز اميد به پاداش الهى و خوشنودى خداوند سبحان چيز ديگرى مقصود من نبوده است». ۸ - سخن علامه مجلسى علامه مجلسى مى‌فرمايد:« كتاب‌هاى شيخ صدوق در شهرت در حدّ كتب اربعه مى‌باشد و در اجازات روايى ما از مشايخ بزرگ شيعه موجود است و بسيارى از علما و فقهاى شيعه از آن روايت نقل كرده و به لطف خداوند نسخه‌هاى قديمى و تصحيح شده‌اى از آن در اختیار ما مى‌باشد». ۹ - تعداد احاديث كتاب ثواب الأعمال شامل ۷۸۸ حديث است كه در ضمن ۳۸۹ عنوان آمده‌اند. و كتاب عقاب الأعمال نيز شامل ۳۳۱ حديث است كه در ضمن ۱۳۱ عنوان آمده‌اند. ۱۰ - عناوين كتاب كتاب ثواب الاعمال شامل موضوعاتى مانند: ثواب گفتن لا اله الا الله، رفتن به مسجد، تفكر، زيارت پيامبر و ائمه، حفظ قرآن، توبه، عمل به علم، شاد كردن دل برادر مؤمن و ثواب جهاد در راه خدا مى‌باشد و كتاب عقاب الاعمال نيز شامل موضوعاتى مانند: مجازات كسى كه در انجام فرامين الهى سستى به خود راه دهد، قسم دروغ، زكات ندادن، اذيت مؤمن، قطع رحم، حاكم ستمگر و مجازات ترك امر به معروف و نهی از منکر مى‌باشد. ۱۱ - نسخه‌هاى خطى ۱- نسخه‌اى در كتابخانه سيد جلال الدين ارموى مشهور به محدث ارموى، كه تاريخ نگارش آن ۱۰۵۶ هجرى و به خط محمد تقى شيرازى ابن نظام الدين بن محمود انصارى مى‌باشد. ۲- نسخه‌اى در كتابخانه سيد جلال الدين ارموى، كه تاريخ نگارش آن ۱۰۶۹ هجرى و به خط محمد مؤمن ابهری است. ۱۲ - وضعیت نشراین کتاب به همت انتشارات رضی قم, در سال ۱۳۶۴ شمسی در یک جلد به زبان عربی چاپ شده است. و همچنین ترجمه فارسی آن با متن کتاب به چاپ رسیده است. ۱۳ - پانویس
۱۴ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی سایت اندیشه قم |