توصیف الملهوف علی قتلی الطفوفکتاب الملهوف علی قتلی الطفوف اثر علی بن موسی بن جعفر بن طاووس (۶۶۴ق) می‌باشد که در آن به گوشه ای از وقایع عاشورا اشاره شده است. ۱ - نحوه تدوین کتابسید بن طاووس ساختار و فصول این اثر را همانند ابن نما در سه مسلک، مشابه عناوین مثیرالاحزان تدوین و نگارش کرده است: مسلک نخست: امور متقدم بر جنگ ؛ مسلک دوم: شرح نبرد روز عاشورا و امور نزدیک به آن: مسلک سوم: حوادث پس از شهادت. ۲ - هدف نگارشوی درباره هدف از نگارش چنین کتابی مینویسد: «بعد از آنکه کتاب مصباح الزائر را درباره آداب و برنامه‌های زیارت، برای زایران نوشتم، تصمیم گرفتم مقتل مختصری نیز متناسب با تنگی وقت زائران بنویسم تا آنان را از مقتل مفصل بی نیاز کند. (.... اننی لما جمعت کتاب مصباح الزائر وجناح المسافر ورایته قد احتوی علی اقطار محاسن الزیارات ومختار اعمال تلک الاوقات فحامله مستغن عن نقل مصباح، لذلک الوقت الشریف او حمل مزار کبیر او لطیف، احببت ایضا ان یکون حامله مستغنیا عن نقل مقتل فی زیارة عاشورا الی مشهد الحسین، فوضعت هذا الکتاب لیضم الیه وقد جمعت هاهنا ما یصلح لضیق وقت الزوار و عدلت عن الاطالة والاکتار) از نظر وی، هرکس از ترتیب و نگارش این کتاب آگاه شود، با اختصار و حجم اندکی که دارد، تفاوت و امتیاز آن را نسبت به آثار دیگر، درک می‌کند. ۳ - گزارش منحصر به فردسید بن طاووس نوشته است که در نگارش و تدوین چنین اثری، با این ساختار و ویژگی‌ها، گوی سبقت را از دیگران ربوده و هیچ کس در نگارش چنین کتابی بر او سبقت نگرفته است. اخبار، گزارش‌ها و شیوه گزینش و چینش مطالب، شباهت‌های بسیاری با مثیرالاحزان ابن نما دارد. البته گزارش‌های ابن نما، مفصل تر و از نظر عبارات، پایبندتر به گزارش‌های کهن است؛ اما گزارش‌های ابن طاووس در بسیاری موارد، مختصر و نقل به معناست و برخی از عبارات، تعابیر خود نویسنده است. یکی از گزارش‌های منحصر به فرد سید بن طاووس، حدیث مشهور «مشیت» یا همان گزارش گفت و گوی میان محمد بن حنفیه و امام حسین (علیه‌السّلام) هنگام خروج حضرت از مکه است. دو جمله مشهور حضرت از قول رسول خدا، یکی: ان الله شاء ان یراک قتیلا در بیان اینکه چرا او از مکه خارج می‌شود، و دیگری ان الله شاء آن یراهن سبایا در پاسخ اینکه چرا حضرت، زنان را همراه خود می‌برد، در همین گزارش است. اگرچه این گزارش در هیچ منبع موجود مقدم بر ملهوف نیامده است، بنا بر برخی از نسخه‌های کتاب، ابن طاووس این گزارش را از یک منبع کهن، یعنی اصل (مقصود از «اصل»، در اصطلاح علم رجال و حدیث، کتابی حدیثی است که مؤلف آن، احادیثی را که شخصا از امام شنیده یا با یک واسطه از او نقل کرده، در آن گرد آورده است) محمد بن داود قمی نقل کرده است. ۴ - منابع مورد استفاده مؤلفافزون بر تاثیرپذیری احتمالی سید بن طاووس از مثیرالاحزان، و بهره‌گیری از گزارش‌های مورخان متقدم، از جمله طبری و شیخ مفید (که این دو نیز، بیشتر از ابومخنف بهره برده‌اند)، بیشترین گزارش‌های این کتاب، برگرفته از مقتل خوارزمی، که او نیز عمدتا از ابن اعثم گرفته، می‌باشد. [۷]
خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص۲۴۶_ ۲۵۳.
[۸]
خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۵_ ۱۲.
[۱۲]
خوارزمی، مقتل الحسین، تحقیق محمد سماوی، ج۲، ص۴۰_ ۴۳.
۵ - پانویس
۶ - منبعپیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۰۰_۱۰۲. رده‌های این صفحه : تاریخ زندگانی امام حسین | تاریخ نگاری | عاشورا در کتب تاریخی | مقتل پیشوایی | مقتل جامع سیدالشهداء | مقتل نگاری | نهضت عاشورا
|