تناقض (اصول)ناسازگاری مدلول دو دلیل به صورت سلب و ایجاب را تناقض گویند. ۱ - معنای تناقض در منطقتناقض، در منطق از اقسام تقابل و به معنای تقابل «سلب و ایجاب» و یا «وجود و عدم» است. گفته شده: نقیض هر چیزی، رفع آن است؛ برای مثال، در باب مفردات، نقیض انسان، لا انسان است. در باب قضایا نیز هر گاه دو قضیه از نظر موضوع و محمول متحد ولی از نظر کم (کلیت و جزئیت) و کیف (سلب و ایجاب) مختلف باشند و در صدق و کذب قابل اجتماع و یا ارتفاع نباشند، آن دو را متناقض می‌گویند. برای مثال، نقیض قضیه موجبه کلیه هر انسانی متفکر است، سالبه جزئیه بعضی از انسان‌ها متفکر نیستند می‌باشد. ۲ - موارد بحث از تناقض در علم اصولدر علم اصول در موارد زیادی از تناقض بحث شده است، همانند تنافی و تعارض ادله، زیرا تنافی میان دو دلیل یا به صورت تناقض است یا به صورت تضاد. در جایی که مدلول دو دلیل، دو حکم متناقض باشد، تنافی به صورت تناقض است، مانند این که مدلول یک دلیل، وجوب نماز جمعه و مدلول دلیل دیگر، عدم وجوب آن باشد، زیرا بین وجوب و عدم وجوب، رابطه تناقض بر قرار است. [۲]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۶، ص۱۲۸.
[۳]
عزیز برزنجی، عبداللطیف عبدالله، التعارض و الترجیح بین الادلة الشرعیة، ج۱، ص۳۶.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «تناقض». |