تفسیر جامع التاویلتفسیر جامع التاویل لمحکم التنزیل اثر محمد بن بحر اصفهانی کاتب ادیب شاعر نحوی و مفسر معتزلی و تشیع‌گرا می‌باشد. ۱ - معرفی مؤلفجامع التاویل لمحکم التنزیل از ابومسلم محمد (۲۵۴ - ۳۲۲ ق) فرزند بحر اصفهانی کاتب ادیب شاعر نحوی و مفسر معتزلی و تشیع‌گرا. مفسر کاتب الداعی الصغیر محمد بن زید حسینی (م ۲۸۷ ق) بوده است. ۲ - معرفی تفسیرایـن تـفسیر مفسر که جامع بین روایات و اخبار و نحو و لغت و سایر فنون و علوم قرآن کریم است مـورد سـتـایـش شیخ طوسی (م ۴۶۰ ق) واقع شده که نسخه‌ای از این تفسیر را در دست داشته است و در مقدمه تفسیر خود التبیان آن را یاد کرده و شیوه آن را ستوده است. شیخ آقابزرگ تهرانی در الذریعة می‌گوید نسبت اعتزال که به مفسر داده‌اند احتمالا به دلیل تقیه وی بوده است. چون وی تصریح نموده بر تقدم حضرت علی بن ابی طالب (علیه‌السّلام) بر سایر اصحاب و ایمان و اخلاص او در طاعت از خدا و نیز سایر خصوصیات و فضایل امام (علیه‌السّلام). سپس اضافه می‌کند که علامه حلی (م ۷۲۶ ق) در کتاب تهذیب الاصول در مبحث النسخ از این تفسیر یاد کرده است. تـفـسـیـر مـفـسر به شیوه شیعی نگاشته شده و در این تفسیر تصریح به امامت حضرت علی (علیه‌السّلام) گردیده است. این تفسیر در چهارده جلد بزرگ است. مفسر غیر از محمد بن بحر رهنی از غلات شیعه (م ۳۴۰ ق) می‌باشد. و ابـن نـدیـم در الفهرست این تفسیر را بر مذهب معتزله وصف نموده است یکی از فضلای حوزه علمیه قم، آقای غیاثی کرمانی این تفسیر را که منقولات فراوانی از آن در تفسیر تبیان و مجمع البیان و ابوالفتوح رازی و تفسیر امام فخر رازی و قرطبی پراکنده وار نقل شده است، در دست تدوین و طبع دارد. سـعـید انصاری بخش‌هایی از این تفسیر را که در تفسیر فخر رازی نقل شده بوده است استخراج و گردآوری کرده به نام ملتقط جامع التاویل لمحکم التنزیل انتشار داده است. و نـیـز تـفـسـیـر دیگری به نام تفسیر شان نزول آیات منسوب به کاتب اصفهانی ذکر کرده‌اند که موجود نیست. [۵]
شیخ منتخب الدین، علی بن عبیدالله، الفهرست، ص۱۵.
[۹]
شفیعی، محمد، مفسران شیعه، ص۸۸.
۳ - پانویس
۴ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن چهارم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۱. رده‌های این صفحه : تفاسیر ادبی | تفاسیر روایی | تفسیرهای شیعه قرن 4 (قمری) | کتاب شناسی تفسیر | کتب تفسیری
|