تعهد واضعتعهد واضع به ملزم بودن واضع به استعمال دائمی لفظ معیّن در افاده معنایی خاص اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفتعهد واضع، به این معنا است که واضع متعهد شود که هر وقت بخواهد معنایی خاص را بیان کند، آن را در قالب لفظی خاص بریزد؛ برای مثال، تعهد کند که هر وقت بخواهد مفهوم « آتش » را به مخاطب بفهماند، کلمه «النار» به کار ببرد. ۲ - بررسی نظریه تعهد واضعنظریه تعهد واضع، یکی از نظریات مهم در تفسیر ماهیت و حقیقت وضع است که حقیقت وضع را تعهد التزام نفسانی و قلبی می‌داند. طرفداران این نظریه هم چون مرحوم «خوئی» اعتقاد دارند در وضع اعلام شخصی ، این امر به وجدان ملاحظه می‌شود؛ برای مثال، پدری که برای فرزندش نامی برمی گزیند، حقیقت این نام گذاری به همین تعهد و التزام نفسانی برمی گردد؛ به این معنا که وی تعهد می‌کند هر وقت بخواهد ذهن کسی را متوجه فرزندش بکند، با ذکر نام «علی» که بر او گذاشته است، این کار را صورت دهد. آنها معتقدند اگر واضع در مقام وضع می‌گوید: «وضعت هذا اللفظ بازاء هذا المعنی»؛ در واقع برای بیان همان تعهد و التزام نفسانی است و بعد از علم به وضع، چنین تعهدی در نفس استعمال کنندگان دیگر به وجود می‌آید. ۲.۱ - اشکالات وارده بر نظریه مذکوربه این نظریه اشکال‌هایی شده است، از جمله این که اوّلا، استعمال کلمه واضع در استعمال کنندگان لفظ، خلاف وجدان و حقیقت است و ثانیاً، اگر برای مثال معنای حقیقی لفظ اسد، «حیوان درنده خاص» باشد و واضع یا کسی دیگر آن را به صورت مجازی در معنای «مرد شجاع » به کار ببرد، آیا این همان تعهد و التزام نفسانی اولیه است یا مغایر با آن می‌باشد؟ خلاصه آن که: در استعمال‌های مجازی، که زیاد هم هست، تعهد و التزام نفسانی توجیه پذیر نیست. [۴]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱، ص۲۵۴.
[۵]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱، ص۲۵۹.
[۶]
فاضل لنکرانی، محمد، مباحث اصولی، ص۲۱۹-۲۱۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۴۵، برگرفته از مقاله «تعهد واضع». |