تربیت آدم (قرآن)خداوند حضرت آدم علیه‌السّلام را برگزید و توبه اش را پذیرفت، و هدایتش نمود. ۱ - تربیت حضرت آدم۱.۱ - گزینش آدمگزینش آدم علیه‌السّلام از سوی خداوند، در راستای تربیت و هدایت او بود. ثم اجتبـه ربه فتاب علیه وهدی. «سپس پروردگارش او را برگزید، و توبه اش را پذیرفت، و هدایتش نمود.» ۱.۱.۱ - رحمت خدااز آنجا که آدم ذاتا پاک و مؤمن بود و در طریق رضای خدا گام برمی داشت، و این خطا که بر اثر وسوسه شیطان دامن او را گرفت جنبه استثنایی داشت، خداوند او را از رحمت خود برای همیشه دور نساخت، بلکه "بعد از این ماجرا پروردگارش او را برگزید و توبه اش را پذیرا شد و هدایتش کرد" (ثم اجتباه ربه فتاب علیه و هدی). ۱.۱.۲ - معنای هدایتاگر هدایت در آیه را با اینکه مطلق است به هدایت به سوی خود معنا کردیم به خاطر قرینه اجتباء است و این معنا باز با اطلاق هدایت منافات ندارد برای اینکه هدایت به سوی خدای تعالی اصل همه هدایت‌ها و ریشه آنها است، البته اینکه گفتیم هدایت مطلق است ناگزیریم این قید را به آن بزنیم که منظور از هدایت، هدایت در امر دین است که عبارت است از اعتقاد حق و عمل صالح و دلیل بر این معنا این است که در آیه شریفه هدایت را فرع بر اجتباء گرفته. ۱.۲ - پذیرش توبه آدمپذیرش توبه آدم علیه‌السّلام و راهنمایی او برای حرکت به سوی خدا، پرورشی الهی برای وی و جلوه‌ای از ربوبیت خداوند است. فتلقی ءادم من ربه کلمـت فتاب علیه انه هو التواب الرحیم. «سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت چرا که خداوند توبه پذیر و مهربان است.» (ارتباط واژه «رب» به فعل «تاب» گویای برداشت یاد شده است.) ثم اجتبـه ربه فتاب علیه وهدی. «سپس پروردگارش او را برگزید، و توبه اش را پذیرفت، و هدایتش نمود.» ۱.۲.۱ - دو قسم توبه(فتلقی آدم من ربه کلمات، فتاب علیه) از اینجا روشن می‌شود که توبه دو قسم است، یکی توبه خدا، که عبارتست از برگشتن خدا بسوی عبد، برحمت، و یکی توبه عبد، که عبارتست از برگشتن بنده بسوی خدا، باستغفار، و دست برداری از معصیت. و توبه بنده محفوف و پیچیده به دو توبه از خدا است، و در بین آن دو قرار می گیرد، باین معنا که بنده در هیچ حالی از احوال، از خدای خود بی نیاز نیست، و اگر بخواهد از لجن زار گناه نجات یافته، توبه کند، محتاج به این است که خدا چنین توفیقی باو بدهد، و اعانت و رحمت خود را شامل حال او بسازد، تا او موفق بتوبه بگردد، و وقتی موفق بتوبه شد، تازه باز محتاج بیک توبه دیگری از خداست، و آن این است که باز خدا برحمت و عنایتش بسوی بنده رجوع کند، و رجوع او را بپذیرد، پس توبه بنده وقتی قبول شود، بین دو توبه از خدا قرار گرفته است، هم چنان که آیه: (ثم تاب علیهم لیتوبوا، پس خدا بسوی ایشان توبه آورد، تا ایشان توبه کنند) بر این معنا دلالت دارد. ۱.۲.۲ - بازگشت آدمبعد از ماجرای وسوسه ابلیس و دستور خروج آدم از بهشت، آدم متوجه شد راستی به خویشتن ستم کرده، و از آن محیط آرام و پر نعمت، بر اثر فریب شیطان بیرون رانده شده، و در محیط پر زحمت و مشقت بار زمین قرار خواهد گرفت، در اینجا آدم به فکر جبران خطای خویش افتاد و با تمام جان و دل متوجه پروردگار شد، توجهی آمیخته با کوهی از ندامت و حسرت. لطف خدا نیز در این موقع به یاری او شتافت و چنان که قرآن در آیات فوق می گوید: "آدم از پروردگار خود کلماتی دریافت داشت، سخنانی مؤثر و دگرگون کننده، و با آن توبه کرد و خدا نیز توبه او را پذیرفت" (فتلقی آدم من ربه کلمات فتاب علیه). ۲ - پانویس۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۴۵۲، برگرفته از مقاله «تربیت آدم». |