بهار شروانیبَهار شَروانی، میرزا نصرالله، فرزند ابوالقاسم، غزل سرای نیمه دوم قرن سیزدهم بود. ۱ - معرفی بهار شروانیبَهار شَروانی (یا شِروانی/ شیروانی)، میرزا نصرالله، فرزند ابوالقاسم، غزل سرای نیمة دوم قرن سیزدهم. در ۱۲۴۷ در شَ ماخی، شهری در جمهوری آذربایجان، زاده شد. [۱]
محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۷۱، تهران ۱۳۱۴ ش.
از کودکی به سرودن شعر و غزل میل وافر داشت و با استعداد شگفت خود غزلهای فارسی را به صورت منظوم به ترکی برمی گرداند. رضاقلی خان هدایت (متوفی ۱۲۸۸)، او را در ۱۲۷۵ در تهران دیده و شعرش را ستوده است. [۲]
رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا، ج۴، ص۱۷۹ـ۱۸۰، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
دیوان بیگی نیز ضمن اشاره به سیر و سیاحت او در هندوستان، گفته است که برخی او را در قصاید و مسمط مانند متقدّمان می‌دانند. [۳]
احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۲۷۲ـ۲۷۳، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش.
بهار در سیر و سیاحتهای خود به خدمت دانشمندان و شاعران نامی دوران خود رسید؛ در اصفهان با غلامحسین صدرالشّعرا، پدر ایرج میرزا، در تبریز با ادیب ناصر دیلمی و در مشهد با ملک الشّعراء صبوری، پدر محمّدتقی بهار، دوستی و آمیزش داشت. [۴]
محمد باقر برقعی، سخنوران نامی معاصر ایران، ج۱، ص۵۸۰، قم ۱۳۷۳ ش.
[۵]
دایرة المعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، ذیل «بهار شیروانی»، تهران ۱۳۴۵ـ۱۳۷۴ ش.
هنگام اقامتش در تهران، میرزا احمدخان وکیل الرّعایا او را با خود به ساوجبلاغ برد و دو فرزند خود، میرزاعلی خان حیدری و میرزا عبدالله خان مصباح دیوان، را برای تعلیم وب تربیت به او سپرد [۶]
ارمغان، سال ۱۳، ج۱، ص۷۱، ش ۱ (فروردین ۱۳۱۱).
و چون بهار به تبریز بازگشت، مدتی منشیِ کنسولگری فرانسه شد. [۷]
محمد باقر برقعی، سخنوران نامی معاصر ایران، ج۱، ص۵۸۰، قم ۱۳۷۳ ش.
[۸]
حمید محمدزاده، «زندگی و آثار هار شیروانی»، ج۱، ص۸۸، وارلیق، ش ۹ـ۱۰ (۱۳۶۱ ش).
۱.۱ - واژه نامه بهاربه نوشته عبرت نائینی (متوفی ۱۳۲۱ ش)، بهار واژه نامه‌ای فارسی ـ فرانسه تألیف کرده بود که کنسول فرانسه آن را از وی خرید و به نام «لغت نیکلا» و به اسم خود به چاپ رساند. [۹]
محمدعلی عبرت نائینی، مدینة الادب، ج۱، ص۴۷۶، نسخة خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ش ۹۶۷.
درستی این سخن معلوم نیست، و همچنان این‌که می‌گوید [۱۰]
محمدعلی عبرت نائینی، مدینة الادب، ج۱، ص۴۷۶، نسخة خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ش ۹۶۷.
بهار دیوان خود را در خانه صبوری گذاشت و پسر صبوری (ملک الشعراء بهار)، برخی از اشعار بهار شروانی را به نام خود کرد.
محمود فرخ خراسانی (متوفی ۱۳۶۰ ش) در یادداشتی که به نسخه خطی مدینه الادب ضمیمه کرده است [۱۱]
محمدعلی عبرت نائینی، مدینة الادب، ج۱، ص۴۷۶، نسخة خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ش ۹۶۷.
از ملک الشعراء دفاع کرده و این سخن را تهمتی ناروا دانسته است.
بهار ظاهراً دو دیوان به زبانهای فارسی و ترکی داشته [۱۲]
محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۹۶، تهران ۱۳۶۹ ش.
که مفقود شده است.
۱.۲ - آثار بهارآقابزرگ طهرانی [۱۳]
محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج ۹، قسم اول، ص ۱۴۶،چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
از دیوان فارسی او یاد کرده است.
مجموعه‌ای از اشعار فارسی او، احتمالاً به خط خودش، در موزه نظامی جمهوری آذربایجان محفوظ است (ش ۱۰۱۷) که عنوان «مسوّده» دارد شاید بهار آن را در جوانی خود فراهم کرده باشد. این مجموعه، در ۳۹ ورق، و شامل غزلیات، قصیده‌ای در مدح امام رضا علیه‌السلام، و مثنوی تُحفه الاَحِبّاء است که برخی [۱۴]
محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۹۷، تهران ۱۳۶۹ ش.
به اشتباه نام آن را تحفه العراقین ذکر کرده‌اند.
مثنوی دیگری هم به نام نرگس و گل سروده که تنها چند بیت از آن باقی‌مانده است. او حدود ۱۳۰۰ در تبریز درگذشت و همان‌جا مدفون شد. [۱۵]
محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، ج۱، ص۷۱، تهران ۱۳۱۴ ش.
۲ - فهرست منابع(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۲) ارمغان، سال ۱۳، ش ۱ (فروردین ۱۳۱۱). (۳) محمد باقر برقعی، سخنوران نامی معاصر ایران، قم ۱۳۷۳ ش. (۴) محمدعلی تربیت، دانشمندان آذربایجان، تهران ۱۳۱۴ ش. (۵) دایرة المعارف فارسی، به سرپرستی غلامحسین مصاحب، تهران ۱۳۴۵ـ۱۳۷۴ ش. (۶) احمدعلی دیوان بیگی، حدیقة الشعراء، چاپ عبدالحسین نوائی، تهران ۱۳۶۴ـ۱۳۶۶ ش. (۷) محمدعلی عبرت نائینی، مدینة الادب، نسخة خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ش ۹۶۷. (۸) حمید محمدزاده، «زندگی و آثار بهار شیروانی»، وارلیق، ش ۹ـ۱۰ (۱۳۶۱ ش). (۹) محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران ۱۳۶۹ ش. (۱۰) رضاقلی بن محمد هادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَهار شَروانی»، شماره۳۱۸۷. رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران فارسی
|