انسداد باب اجتهادانسداد باب اجتهاد به ممنوعیت دست یابی به احکام شرعی از طریق اجتهاد اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفانسداد باب اجتهاد، به معنای ممنوعیت دست یابی به احکام شرعی از طریق اجتهاد است. ۲ - دیدگاه علمای اسلامبیشتر اهل سنت و اخباری‌های امامیه ، به ممنوعیت اجتهاد و حرمت آن اعتقاد دارند؛ در مقابل، اصولی‌های شیعه و تعداد کمی از علمای متاخر اهل سنت به انفتاح باب اجتهاد معتقدند. ۳ - پیشینه انسداد باب اجتهاددر مورد تاریخ سد باب اجتهاد، نظریات متفاوتی ارائه شده است، اما بیشتر علما معتقدند در اواخر دوران حکومت عباسیان (اواخر قرن چهارم هجری قمری)، خلیفه عباسی «القادر بالله» از چهار نفر از فقهای مذاهب چهارگانه خواست بر طبق مذهب خود کتابی بنگارند. « ابو حسین قدوری » مطابق مذهب « ابو حنیفه »، « ابو محمد عبد الوهاب » مطابق مذهب « مالک بن انس »، « ماوردی » مطابق مذهب « محمد بن ادریس شافعی »، و « ابوالقاسم خرقی » مطابق مذهب « احمد بن حنبل » رساله‌هایی نگاشتند، سپس «القادر بالله» فرمان داد که مردم فقط طبق آن کتاب‌ها عمل نمایند. [۱]
جناتی، محمد ابراهیم، ادوار اجتهاد، ص ۲۰۵- ۲۰۴.
۴ - علت مخالفت اخباری‌ها با اجتهاداما اخباری‌های از امامیه در قرن یازدهم هجری به رهبری مرحوم « میرزا محمد امین استرآبادی » موجی علیه اجتهاد به راه انداختند؛ آن‌ها گمان می‌کردند اجتهاد موجب متروک شدن نصوص دینی و عناصر خاصه ( اخبار و احادیث ) می‌شود. از آن جا که اخباریون ، در اصول و اجتهاد عناصر مشترک تعمّق نداشتند چنین پنداشتند که به کارگیری اجتهاد و اصول در شناخت احکام سبب می‌شود تا عناصر خاصه، ماهیت خود را از دست داده و تبدیل به عناصر مشترک شود، در حالی که مجتهدان معتقد بودند به کارگیری اجتهاد و اصول فقهی در استنباط احکام شرعی و موضوعات و حوادث واقعه، همان بازگرداندن فروع تازه به اصول پایه است و هرگز از چارچوب عناصر خاصه خارج نبوده و هر کدام مرحله‌ای در شناخت احکام به حساب می‌آید و دارای اهمیت ویژه‌ای است. [۳]
جناتی، محمد ابراهیم، ادوار اجتهاد، ص۳۰۹.
[۴]
جناتی، محمد ابراهیم، ادوار اجتهاد، جناتی، محمد ابراهیم، ص۳۱۸.
[۵]
بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، ص۱۴۹.
[۶]
بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، ص۱۶۳.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۶۳، برگرفته از مقاله «انسداد باب اجتهاد». |