امامبارهاِمامْباره، یا امام بارا، به مفهوم «امام‌خانه»، بناهایی در سرزمین هند هستند که شیعیان برای برگذاری مراسم مذهبی خاص خود، در ماه محرم ، در آن‌ها گرد می‌آیند. ۱ - نام دیگرامامباره گاه به نام‌هایی چون خانقاه نیز خوانده می‌شود، چنانکه حسینیه ها را در جنوب هند عاشورخانه می‌نامند. ۲ - نخستین نمونهنخستینبار نواب صفدر جنگ (د ۱۱۶۷ق/۱۷۵۴م)، فرمانروای ایالت اوده ، در دهلی ساختمانی برای برگذاری مراسم عزاداری محرم بنا نهاد که می‌توان آن را نخستین نمونه امام‌باره دانست. [۱]
دهلوی، احمد، فرهنگ آصفیه، ج۱، ص۲۲۲، دهلی، ۱۹۷۴م.
۳ - کاربردهاپس از بنای امام‌باره آصف‌الدوله در ۱۱۹۸ق/۱۷۸۴م، احداث امام‌باره‌ها رونق گرفت. سپس برای آرامگاه بزرگان نیز از آن‌ها استفاده شد. ۴ - رسوماتتأمین هزینه برای امام‌باره در عرف شیعیان هند، همانند فرهنگ ایرانیان، ثواب شمرده می‌شده است. در روزهای سوگواری غالباً مرسوم بوده است که امام‌باره را چراغان کنند؛ چنانکه شوشتری (د ۱۲۲۰ق/۱۸۰۵م) نوشته است، امام‌باره آصف‌الدوله را با شمع و چراغ، آیینه‌ها و اسباب طلا و جواهر آذین می‌بستند. [۲]
شوشتری، عبداللطیف، تحفه العالم، به کوشش صمد موحد، ج۱، ص۴۲۴، تهران، ۱۳۶۳ش.
گاه در بیرون امام‌باره در گودالی آتش روشن می‌کنند تا نشانه آتش‌افروزی یزیدیان در خیمه گاه امام حسین (ع) و یادآور ظلم آنان باشد. عبور از روی آتش ( زغال های گداخته) با پای برهنه از جمله رسوم این سوگواری‌ها بوده است. برخلاف امام باره‌هایی چون آصفیه، همه امام‌باره‌ها دارای سرای «زنانه» نیستند و گاه در مواردی خاص در اختیار زنان قرار می‌گیرند. ۵ - تجهیزاتاتاقکی آراسته که نماد تابوت امام حسین (ع) است و در هند عموماً به آن « تعزیه » گفته می‌شود، مهم‌ترین وسیله برگذاری مراسم در امام‌باره به شمار می‌آید. امام‌باره همچنین دارای ضریحی ثابت ( قبر ی نمادین) است که « کربلا » نامیده می‌شود. دسته‌های عزاداری میان امام‌باره‌ها آمد و شد می‌کنند و در حالی که عَلَم‌ها را به همراه دارند، «تعزیه» را نیز بر روی شانه حرکت می‌دهند. [۳]
آرزو، علی، چراغ هدایت، ج۱، ص۱۵۸-۱۵۹، بمبئی، ۱۳۹۰ق.
۶ - معماریدر ساخت امام‌باره‌ها سنت‌های معماری کاملاً یکسان اعمال نشده، اما پاره‌ای خصوصیات حاکی از تعلق آن‌ها به سبک معماری متأخر دوره گورکانی است. عناصر این سبک را در بناهایی چون امام‌باره لکهنو می‌توان بازیافت. ۷ - معروف‌ترین۷.۱ - آصفالدولهامامباره آصف‌الدوله که معتبرترین بنا از این نوع است، در مجموعه‌ای از مسجد ، صحن‌ها و دروازه‌های آن قرار دارد و از مهم‌ترین بناهای تاریخی لکهنو به شمار می‌آید. در این مجموعه، امام‌باره و مسجد جامع لکهنو با ۳ گنبد در محوطه اصلی قرار گرفته‌اند. بنای اصلی این امام‌باره تالاری گنبددار به ابعاد تقریبی ۱۶-۴۹ متر است و ایوان‌هایی در دو طرف آن وجود دارد. تمامی بنا را سقفی سترگ از آجر و سیمان می‌پوشاند. ۷.۲ - حسینآبادامامباره حسین‌آباد کوچک‌تر از آصفیه است و یک سده پس از آن ساخته شده است. این امام‌باره که مدفن بانی آن است، هرچند تزییناتی چشمگیر دارد، اما از نظر استخوان‌بندی بنا کم اهمیت شمرده می‌شود. ۷.۳ - شاه نجفامامباره شاه نجف در مُتی محل لکهنو نیز مقبره بانی آن را در خود دارد. گنبدخانه این امام‌باره محل برگذاری مراسم تعزیه است. بدین‌سان، مانند بسیاری از دیگر امام‌باره‌ها کارکردی چندگانه دارد. ۸ - فهرست منابع(۱) آرزو، علی، چراغ هدایت، بمبئی، ۱۳۹۰ق. (۲) دهلوی، احمد، فرهنگ آصفیه، دهلی، ۱۹۷۴م. (۳) رامپوری، محمد، تاریخ اوده، کراچی، ۱۹۸۰م. (۴) شوشتری، عبداللطیف، تحفه العالم، به کوشش صمد موحد، تهران، ۱۳۶۳ش. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «امام باره»، ج۱۰، ص۳۹۰۹. |