المسح علی الرجلین (کتاب)كتاب المسح على الرجلين مناظره‌اى است ميان شيخ مفيد و ابو جعفر، محمد بن احمد بن محمود نسفی دربارۀ وجوب يا حرمت شستن پا هنگام وضو . شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى( ۳۳۶- ۴۱۳ هجرى) از بزرگان شیعه در قرن چهارم هجری است، وابو جعفر نسفى، از چهره‌هاى سرشناس فقهاى حنفى است . ۱ - درباره مولفشیخ مفید از چهره‌هاى بسيار درخشان شیعه در جهان اسلام مى باشد. او هم متكلم است و هم فقیه . ابن ندیم در فن دوم از مقالۀ پنجم« الفهرست » كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان« ابن المعلم » ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در فقه نيز« المقنعة » است. ابو یعلی جعفری كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.» ۲ - موضوع کتاب موضوع کتاب فقه و احکام شرعی است، كتاب حاضر مناظره‌اى است ميان شيخ مفيد و ابو جعفر، محمد بن احمد بن محمود نسفى دربارۀ وجوب يا حرمت شستن پا هنگام وضو. ابو جعفر نسفی ، از چهره‌هاى سرشناس فقهاى حنفى و داراى منصب قضاوت از طرف حكومت آن زمان بوده و از شاگردان ابوبكر رازى به شمار مى‌آيد. او در سال ۴۱۴ هجرى، يكسال پس از وفات شيخ مفيد، فوت كرده است. ۳ - انگيزۀ نگارش دوران شيخ مفيد، عصر مباحثات و مناظرات علمى بوده است. در آن زمان، پيروان مذاهب گوناگون به راحتى به بحث و گفتگو با هم مى‌پرداختند و اين گواهى گويا بر آزادى بيان در آن دوران است و شايد علت اوج و شكوفايى مذهب شیعه در آن زمان نيز همين باشد، زيرا در آزادى بيان است كه حقيقت نمايان مى‌گردد. يكى از ابتكارات شيخ مفيد اين بوده كه مناظرات و مباحثاتش با علماى مذاهب گوناگون را به نگارش درآورده تا از تغييرات مصون مانده و سندى علمى براى آيندگان باشد. ۴ - شيوۀ نگارش شيوۀ شيخ مفيد در اين كتاب استدلال و استناد به حكم عقل است. وى در آغاز، فرض را بر پذيرش مبانى ابو جعفر نسفى گذارده، سپس با استناد به سخنان و مبانى وى، او را محكوم ساخته و سخنان او را رد كرده است. شيخ در طول مناظره دائما شيوۀ مناظرۀ صحيح و علمى را به ابو جعفر نسفى تذكر داده و يادآورى مى‌كند و مانع انحراف بحثها مى‌گردد. ۵ - ويژگيهاى كتاب كتاب حاضر در عين اينكه حجم كمى دارد شامل بسيارى از نظريات شيخ مفيد است، مانند: ۱- عدم حجيت خبر واحد، ۲- اينكه استعمالات مجازى نياز به مناسبت‌هاى لغوى دارد، ۳- ديدگاه شيخ در تأويل اخبار و روايات، ۴- صحت وضوى تجديدى، ۵- بيان شيوه‌هاى صحيح مناظره و نكات فراوان ديگر، ۶ - نسخه‌هاى خطى ۱- نسخه‌اى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم . ۷ - پانویس۸ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |