اصل احتیاط عقلیاصل احتیاط عقلی حکم عقل به لزوم موافقت قطعی با تکلیفِ معلومِ به اجمال است. ۱ - تعریف اصل احتیاط عقلیاصل احتیاط عقلی، مقابل اصل احتیاط شرعی می‌باشد و آن، اصلی است که عقل به وسیله آن وظیفه عملی مکلف را هنگام شک در « مکلف به » تعیین نموده و به لزوم موافقت قطعی با تکلیف معلوم به اجمال، حکم می‌نماید. دلیل این حکم عقل، پرهیز از گرفتار شدن به ضرر اخروی است (قاعده دفع ضرر محتمل ). بنابراین، هرگاه در ترک یا انجام کاری، احتمال گرفتار شدن به ضرر اخروی باشد، عقل به احتیاط حکم می‌کند؛ برای مثال، در صورتی که مکلف به وجوب نمازی در روز جمعه اطمینان داشته باشد، اما مردد باشد که آیا آن واجب ، نماز جمعه است یا نماز ظهر ، چون ترک هر یک، احتمال ضرر اخروی را به دنبال دارد، عقل می‌گوید احتیاط کرده و هر دو را به جا آور. و یا در موردی که شخصی علم به حرمت خمر دارد، ولی شک دارد که مایع موجود در یکی از دو ظرف، خمر است یا خلّ ( سرکه )، عقل می‌گوید احتیاط کرده و هر دو را ترک نماید. [۳]
نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، ج۳، ص۲۵۰.
[۸]
مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، ص۵۰۲.
۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۰۴، برگرفته از مقاله «اصل احتیاط عقلی». |