استحسان ضرورتاستحسان ضرورت عدول از حکم قیاس یا قاعده عام در مورد خاص، به سبب ضرورت است. ۱ - تعریفاستحسان ضرورت، به معنای عدول از حکم قیاس به سبب ضرورت ایجاب کننده آن می‌باشد؛ برای مثال، از نظر اسلام نگاه به بدن نامحرم و لمس کردن آن حرام است، اما اگر ضرورت ایجاب کند می‌توان بر خلاف این حکم رفتار نمود؛ برای مثال، پزشک جراح و قابله مجازند به هنگام ضرورت، به بدن نامحرم نگاه کرده یا آن را لمس نمایند. ۱.۱ - تعریف کتاب اصول الفقهدر کتاب «اصول الفقه» آمده است: «الاستحسان بالضرورة: و هو ان توجه ضرورة تحمل المجتهد علی ترک القیاس و الاخذ بمقتضی ضرورة او الحاجة مثل تطهیر الآبار و الاحواض التی تقع فیها نجاسة فمقتضی القیاس انه لا یمکن تطهیرها بنزح الماء کله او بعضه لان نزح بعض الماء الموجود فی البئر او الحوض لا یؤثر فی طهارة الباقی فیها و نزح کل الماء لا یفید فی طهارة ما ینبع من ماء جدید لملاقاته محل النجاسة فی قاع البئر وجدرانه». [۱]
اصول الفقه الاسلامی، زحیلی، وهبه، ج۲، ص۷۴۵.
[۲]
الوجیز فی اصول الفقه، زحیلی، وهبه، ص۸۸.
[۳]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۴۹.
[۴]
مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، محمدی، ابوالحسن، ص۲۴۴.
[۵]
لاجتهاد اصوله و احکامه، بحرالعلوم، محمد، اص۱۰۴.
۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۵۵، برگرفته از مقاله «استحسان ضرورت». |