اختلاف موضوعحکم به عدم اتحاد موضوع؛ از اسباب رفع تعارض ظاهری آیات را اختلاف موضوع گویند. ۱ - تعریفیکی از اسباب رفع تعارض آیات قرآن کریم ، اختلاف موضوع است؛ یعنی برخی از آیات قرآن در ظاهر با هم تعارض دارند؛ اما با تامل و دقت ، آشکار می‌شود که موضوعات این آیات مختلف هستند؛ مانند: ۱.۱ - حمل بر سؤال و نفی سؤال(وقفوهم انهم مسئولون) و (فلنسالن الذین ارسل الیهم ولنسالن المرسلین) که در این دو آیه می‌فرماید: روز قیامت از همه سؤال می‌شود؛ در حالی که در آیه ۳۹ سوره الرحمن می‌فرماید: (فیومئذ لا یسال عن ذنبه انس ولا جان)؛ «در آن روز هیچ انس و جنی از گناهش پرسیده نشود». بنابراین، در بدو نظر، میان آیات، تعارض است. به نقل سیوطی برخی دو آیه اول را بر سؤال از توحید و تصدیق نبوت ، و آیه سوم را بر نفی سؤال از دین و فروع آن حمل کرده‌اند. ۱.۲ - تقوا به اندازه توان(... حق تقاته...) که در آن نهایت تقوا ، و در (فاتقوا الله ما استطعتم) تقوا به اندازه توان و استطاعت خواسته شده است. در آیه اول، منظور تقوا در توحید و مسائل مربوط به آن، و در آیه دوم، مراد تقوا در اعمال و رفتار است. البته امروزه مفسران برای موارد فوق، تفسیرهای مقبول‌تری ارائه کرده‌اند. ۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اختلاف موضوع». |