اختلاف مخبربهتعابیر مختلف قرآن از یک واقعه؛ از اسباب رفع تعارض ظاهری آیات را اختلاف مخبربه گویند. ۱ - تعارض ظاهری آیاتاز جمله مباحث علوم قرآن ، تعارض ظاهری آیات است. این تعارض اسبابی دارد، که یکی از آن‌ها «اختلاف مخبربه» است که در آن از موضوعی که دارای انواع و حالات گوناگون است خبر داده می‌شود. در این‌ها، الفاظ و عبارات مختلفی به کار رفته است که مفهوم تعارض را القا می‌کنند؛ مانند داستان خلقت آدم که یک بار می‌فرماید: (خلقه من تراب)؛ «(که) او را از خاک آفرید» و دیگر بار می‌گوید: (من حما مسنون)؛ « از گلی سیاه و بدبو آفریدیم». و بار سوم آمده است: (... من طین لازب)؛ «از گلی چسبنده پدید آوردیم» و در نهایت می‌گوید: (... من صلصال کالفخار)؛ «از گل خشکیده‌ای سفال مانند آفرید». ۱.۱ - اشاره آیات به مراحل خلقت انساندر این آیات، جوهر خلقت انسان ؛ خاک، گل و لای تغییریافته، گلی چسبنده و گل خشک، معرفی شده است، و این‌ها با هم تفاوت دارند؛ اما ریشه همه آن‌ها خاک است که این مراحل، پشت سر گذاشته می‌شود تا انسان خلق شود؛ به عبارت دیگر، هر یک از این آیات به مرحله‌ای از خلقت انسان اشاره دارند. بنابراین می‌توان گفت چون مراحل خلقت انسان که از آن‌ها خبر داده شده است تفاوت دارند، آیات قرآن هم به حسب ظاهر اختلاف دارند؛ ولی در حقیقت ، تعارض و اختلافی در بین نیست و هر آیه به مرحله‌ای از خلقت آدم اشاره دارد. ۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اختلاف مخبربه». |