ابونصر یحیی بن جریر تکریتیتَکْریتی، شهرت دو برادر از مسیحیان یعقوبی تکریت که در سدۀ ۵ ق/۱۱م در میّافارقین به پزشکی می‌پرداختند. این دو برادر ابوسعد فضل بن جریر، یا حریر/حریز و ابونصر یحیی بن جریر تکریتی نام دارند. در این مقاله به بررسی شخصیت ابونصر یحیی بن جریر تکریتی می‌پردازیم. ۱ - معرفیابونصر یحیی بن جریر تکریتی از مسیحیان یعقوبی تکریت است که در سدۀ ۵ ق/۱۱م در میّافارقین به پزشکی می‌پرداخت. وی پزشک و منجم (زنده در ۴۷۲ق/۱۰۷۲م) و در زمرۀ شاگردان یحیی بن عدی بغدادی (ه م) و یحیی بن زرعه (ه م) بود. [۱]
ابن‌ابی‌اصیبعـه، احمـد، عیون الانبـاء، به کوشش آوگـوست مولر، قاهره، ۱۲۹۹ق/۱۸۸۲م.
زوتر، [۲]
Suter, H, Beiträge zur Geschichte der Mathematik und Astronomie im Islam, vI, p۱۰۳
[۳]
شیخو، لویس، مقاله فی صلب السید المسیح، ص۲۴۱، المشرق، بیروت، ۱۹۱۳م، س ۱۶.
یحیی احتمالاً از نزدیکان ابن‌جهیر، وزیر مروانیان (ابونصر و پسرش نظام‌الدین) بوده است، [۴]
ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات، ۵، ص۱۲۷.
زیرا رساله فی منافع الریاضه و جهه استعمالها را به نام ابونصر تألیف کرده است. [۵]
ابن‌ابی‌اصیبعـه، احمـد، عیون الانبـاء، به کوشش آوگـوست مولر، قاهره، ۱۲۹۹ق/۱۸۸۲م.
۲ - آثـار۱. رساله فی منافع الریاضه و جهه استعمالها [۶]
ابن‌ابی‌اصیبعـه، احمـد، عیون الانبـاء، به کوشش آوگـوست مولر، قاهره، ۱۲۹۹ق/۱۸۸۲م.
۲. زیج التواریخ [۷]
شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، ص۷۶، بیروت، ۱۹۲۴م.
۳. کتاب الفائق [۸]
شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، ص۷۶، بیروت، ۱۹۲۴م.
ابونصر از این دو کتاب در المصباح المرشد یاد کرده است [۹]
شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، ص۷۶، بیروت، ۱۹۲۴م.
.۴. کتاب فی الباه و منافع الجماع و مضاره [۱۰]
ابن‌ابی‌اصیبعـه، احمـد، عیون الانبـاء، به کوشش آوگـوست مولر، قاهره، ۱۲۹۹ق/۱۸۸۲م.
۵. المختار من کتب الاختیارات الفلکیه فی علم النجوم (الاختیارات فی علم النجوم). از این کتاب نسخه‌ای در کتابخانه موزه بریتانیا (شم ۵۷۰۹) موجود است. [۱۱]
شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، ص۷۶، بیروت، ۱۹۲۴م.
[۱۲]
GAL، S; Graf, G, Geschichte der christlichen arabischen Literature, vI, p۸۶۳.
۶. المصباح المرشد الی الفلاح و النجاح الهادی من التیه الی سبیل النجاه، در ۵۴ فصل. یحیی در این کتاب بسیاری از اعتقادات مسیحیان دربارۀ توحید، تثلیث، حیات مسیح، اسرار شریعت او و نیز رسوم مسیحیان روزگارش را آورده است. نسخه‌ای از این کتاب با عنوان تشیید قواعد الشریعه المسیحیه و القوانین السلمیه کما تقتضیه المله الیعقوبیه در ۴۰ فصل در کتابخانۀ واتیکان وجود دارد. نسخه‌های دیگری از این کتاب در دیاربکر و سعرد و کتابخانۀ موزۀ بریتانیا موجود است [۱۳]
شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، ص۷۶، بیروت، ۱۹۲۴م.
.کتابی از ابن‌جریر با عنوان علم الفقه و اعتقاد ائمه النصاری که نسخه‌ای از آن در رم وجود دارد، ظاهراً همان المصباح المرشد است [۱۴]
شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، ص۷۶، بیروت، ۱۹۲۴م.
. پوکوک بخشی از فصل ۳۰ این کتاب دربارۀ قیامت را در ۱۶۵۵م، در آکسفرد به چاپ رسانید. [۱۵]
شیخو، لویس، «مقاله فی صلب السید المسیح»، ص۲۴۱،۲۴۲، المشرق، بیروت، ۱۹۱۳م، س ۱۶.
فصل سی و یکم نیز به کوشش کورتن در ۱۸۸۵م با عنوان فی الکهنوت در لندن به چاپ رسیده است. [۱۶]
سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه و المعربه، ص۶۴۰، قاهره، ۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م.
[۱۷]
شیخو، لویس، «مقاله فی صلب السید المسیح»، ص۲۴۱،۲۴۲، المشرق، بیروت، ۱۹۱۳م، س ۱۶.
کتابی با عنوان قوانین بیعیه نیز به او نسبت داده‌اند. [۱۸]
شیخو، لویس، «مقاله فی صلب السید المسیح»، ص۲۴۱،۲۴۲، المشرق، بیروت، ۱۹۱۳م، س ۱۶.
ظاهراً همۀ آثار این دو برادر بجز المصباح المرشد و المختار من کتب الاختیارات از میان رفته است.۳ - فهرست منابع(۱) ابن‌ابی‌اصیبعـه، احمـد، عیون الانبـاء، به کوشش آوگـوست مولر، قاهره، ۱۲۹۹ق/۱۸۸۲م. (۲) ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات. (۳) سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه و المعربه، قاهره، ۱۳۴۶ق/۱۹۲۸م. (۴) شیخو، لویس، المخطوطات العربیه لکتبه النصرانیه، بیروت، ۱۹۲۴م. (۵) شیخو، لویس، «مقاله فی صلب السید المسیح»، المشرق، بیروت، ۱۹۱۳م، س ۱۶. (۶) GAL، S; Graf, G, Geschichte der christlichen arabischen Literature, Vatican, ۱۹۴۷. (۷) Suter, H, Beiträge zur Geschichte der Mathematik und Astronomie im Islam, ed F Sezgin, Frankfurt, ۱۹۸۶. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تکریتی»، شماره۶۰۵۱. رده‌های این صفحه : پزشکان سده پنجم(قمری) | پزشکان مسیحی | تراجم | درگذشتگان سده 5 (قمری) | علمای تکریت
|