ابوسعید حسن بن عبدالله سیرافی«قاضی ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان سیرافی» که به اختصار «ابوسعید سیرافی» خوانده میشود، عالم مشهور نحو، لغت، فقه، حدیث، علوم قرآن و کلام است. ۱ - معرفی اجمالی«قاضی ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان سیرافی» که به اختصار «ابوسعید سیرافی» خوانده میشود، عالم مشهور نحو، لغت، فقه، حدیث، علوم قرآن و کلام است. او اهل سیراف (از توابع استان بوشهر) بود. ۲ - نام و مذهب پدرپدرش زرتشتی بود و بهزاد نام داشت؛ ولی بعد از مسلمان شدن، نام عبدالله بر خود نهاد. ۳ - سال تولدابوسعید در سال ۲۸۴ ق و به قولی دیگر ۲۹۰ ق به دنیا آمد. ۴ - تحصیلاتتحصیلات خود را تا سن ۲۰ سالگی در سیراف گذراند و به عمان مهاجرت کرد و پس از اخذ اجتهاد، به وطن برگشت. سپس راهی بغداد شد و در آنجا منصب قضاوت را عهدهدار بود. ابن ندیم با وی دوست بود و سید رضی پیش از ده سالگی از او نحو آموخت. ۵ - ویژگیهاوی فردی پرهیزکار و عفیف بود و با اجرت استنساخ کتابها روزگار میگذراند و درآمد دیگری نمیپذیرفت. کرخی، فقیه بزرگ شیعی، او را تحلیل و تکریم میکرد و بر همه برتری میداد و مجلس فتوا برایش ترتیب داده بود. وی عالمی جامع بود و در نحو، فقه، لغت، شعر، عروض، قرائت، حدیث، کلام، حساب و هندسه چیرهدست بود. ابوسعید علم نحو را از ابن سراج و لغت را از ابن درید آموخت تا اینکه خود از اکابر و اعاظم علمای زمان خویش شد. وی در فقه، حدیث، علوم قرآن و کلام از اساتید بنام بود؛ اما در نحو و لغت عرب، خاصه نحو بصریان، اشتهار بیشتری یافت. بر اثر شهرتی که داشت، مرجع امراء، علما و افاضل بود. از آن جمله، نوح سامانی نامهای به او نوشت و چهار صد سؤال که غالب آنها الفاظ لغوی بود، از وی پرسید و دیلمی وزیر نامهای مشتمل بر سئوالاتی در باب قرآن بدو نوشت و مروان بن محمد ملک دیلم از آذربایجان یکصد و بیست سؤال در باب قرآن و حدیث نزد او فرستاد و همچنین عدهای دیگر و او همه را جواب داد. سیرافی همان کسی است که با ابوبِشر متّی بن یونس القُنّائی مناظرهی بزرگی در رجحان نحو عربی بر منطق یونانی کرد و صورت این مناظره در کتاب «الامتاع و المؤانسة» آمده است. ۶ - وفات و محل دفناو در دوم رجب سال ۳۶۸ ق درگذشت و در مقبره خیزران دفن گردید. ۷ - تألیفاتبرخی از کتابهای او عبارتند از: ۱. الوقف و الابتداء ۲. شرح کتاب سیبویه در نحو ۳. اخبار النحویین البصریین ۴. اللغات الوصل و القطع ۵. صنعه الشعر و البلاغة ۶. شرح مقصوره ابن درید ۷. الاقناع فی النحو که پسرش یوسف آن را بعد از او کامل نمود. ۸ - پانویس۹ - منبعنرمافزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی. |