ابوخالد یزید بن محمد آلمهلبیزید بن محمد مهلبی، از شخصیت‌های خاندان آل‌مهلب می‌باشد؛ این خاندان، خاندانی اصالتا ایرانی منسوب به مهلّب بن ابی‌صُفره بوده، که در اوایل ظهور اسلام برآمد و لااقل تا سده ۷قمری/۱۳میلادی امیران، وزیران، شاعران و دانشمندانی از آن برخاستند. ۱ - معرفی اجمالییزید بن محمد مهلبی، ابوخالد (۲۵۹ق/۸۷۳م). در سدۀ ۳ق/۹م به دو تن از افراد خاندان مهلب بر می‌خوریم که نه تنها نام‌شان به هم شبیه است، بلکه هر دو با متوکل عباسی همزمان بوده‌اند. ولی یکی دانستن آن هر دو تن هم خالی از اشکال نیست. ۲ - روایت تاریخ‌نگاران از یزیدمرزبانی از شاعری به نام یزید بن محمد بن مهلب بن مغیرة بن حبیب بن مهلب بن ابی‌صفره سخن گفته و شعری از او نقل کرده است. ابن اثیر از ابوخالد یزید در زمرۀ شاعران دورۀ متوکل یاد کرده که به گفتۀ حصری قیروانی [۴]
ابراهیم بن علی حصری قیروانی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۲۲۹، دارالکتاب العربی.
در سوگ خلیفه شعر سروده است. زبیدی اندلسی [۵]
محمد بن حسن زبیدی اندلسی، طبقات النحویین و اللغویین، ج۱، ص۳۲، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، ۱۳۷۳ق.
از ابوخالد یزید به‌سان یکی از راویان خود سخن گفته است. مرگ او را در سال ۲۵۹ق/۸۷۳م در بغداد دانسته‌اند. [۶]
ابوحیان توحیدی، البصائر و الذخائر، ج۱، ص۲۱۸، به کوشش ابراهیم کیلانی، دمشق، ۱۳۸۵ق.
نیز ابن معتز بر آن است که ابوخالد یزید بن محمد نخست در شام اقامت داشت و سپس به بغداد آمد. وی از راویان شعر بود و خود نیز به ندرت شعر می‌گفت، به روایت خطیب بغدادی نام این شخص یزید بن محمد بن مهلب بن مغیرة بن حرب بن محمد بن مهلب بن مغیرة بن مهلب بصری و از جمله ندیمان خلیفه متوکل بوده است. از اینها گذشته، آنچه یکی دانستن آن دو را دشوار ساخته است آن است که بکری ارنبی از شاعر خوش سخنی به نام یزید بن محمد بن مهلب بن مغیرة بن مهلب مکنّی به ابوخالد بصری یاد کرده که دوستدار اهل بیت بوده است. از همین‌رو دور است که شاعری از جمله ندیمان متوکل که در رثای او شعر سروده است، در زمرۀ شاعران دوستدار خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) محسوب گردد.۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌مهلب»، ج۲، ص۴۷۳. |