ابوبکر (مفردات‌نهج‌البلاغه)ابوبکر یکی از مفردات نهج البلاغه، نام خلیفه اول مسلمانان از دیدگاه اهل سنت، یعنی ابوبکر بن ابی قحافه می‌باشد که حضرت علی (علیه‌السلام) در مورد شایسته نبودن او برای خلافت، خطابی نسبت معاویه و ... از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیابوبکر نام خلیفه اول مسلمانان از دیدگاه اهل سنت، یعنی ابوبکر بن ابی قحافه می‌باشد. ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) در مواردی از این کلمه استفاده نموده است که عبارتند از: ۲.۱ - خلافت ابوبکرامام (علیه‌السلام) در خطبه شقشقیه وی را لایق خلافت ندانسته و می‌فرماید: «اما و الله لقد تقّمصها فلان و انّه لیعلم انّ محلّی منها محلّ القطب من الرّخا، ینحدر عنّی السیل و لا یرقی الّی الطیر؛ به خدا قسم ابوبکر خلافت اسلامی را مانند پیراهنی در بر کرد با آن‌که می‌دانست که موقعیت من نسبت به خلافت همچون موقعیت قطب آسیاب است نسبت به آسیاب؛ سیل معلومات از قلل شامخ من سرازیر است و عقاب‌های بلند پرواز بقّله عظمت من نتوانند رسید.» «فلان»: منظور از این کلمه، ابوبکر است چنان‌که در نسخه ابن ابی الحدید به جای فلان «ابن ابی قحافه» آمده است. «تقمّص»: به معنای پیراهن پوشیدن است؛ یعنی امام (صلوات‌الله‌علیه) در این‌جا خودش را به کوه‌های بلند و معلومات و فضائلش را به سیل‌ها تشبیه فرموده است و نیز عظمت خویش را در جایگاهی ترسیم نموده که رسیدن به آن امکان پذیر نیست. ۲.۲ - دعوت معاویه به بیعتهمچنین در آنجا که معاویه را به بیعت خویش فراخوانده است، می‌فرماید: «انّه بایعنی القوم الذّین بایعوا ابا بکر و عمر و عثمان علی ما بایعوهم علیه فلم یکن للشاهدان یختار و لا للغائب ان یردّ...؛ یعنی آنان‌که با ابوبکر و عمر و عثمان بیعت کرده بودند با همان صورت با من بیعت کردند؛ این بیعت بطوری صحیح و همگانی و طبیعی بود که شخص حاضر نمی‌توانست غیر من را اختیار کند و آدم غائب نمی‌تواند آن‌را ردّ نماید.» ۲.۳ - محاصره عثمانامام (علیه‌السلام) هنگام محاصره شدن عثمان و انقلاب بر علیه او، در منزل وی را نصیحت کرده و فرموده است: «... و صحبت رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) کما صحبنا و ما ابن ابی قحافه و لا ابن الخطّاب اولی بعمل الحق منک...» افسوس که این نصیحت در وی کارگر نشد و همچنان رضایت بنی امیّه و خاصّه رضایت مروان بن حکم را بر رضای خدا و مصلحت مسلمانان ترجیح داد تا کشته شد. همچنین در نامه ۲۷، نامه ۳۵، به مناسبت نام پسرش (محمد بن...) لفظ «محمد بن ابی بکر» آمده است. ۳ - تعدادکاربرداین واژه جمعا پنج‌بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ابوبکر»، ص۱۴۹-۱۵۰. |