ابوالقاسم ادریس دومادریس دوم، یکی از شخصیت‌های آل ادریس و دومین پادشاه از خاندان ادریسیان بود که توانست سرزمین مغرب را تحت لوای خود قرار دهد. او سرانجام به سال ۲۱۳ ق در ۳۶ سالگی درگذشت. ۱ - آل ادریسآلِ اِدْریس، سلسله‌ای شیعی‌مذهب، منسوب به ادریس بن عبدالله نواده حسن بن علی (علیه‌السلام) که از ۱۷۲ تا ۳۷۵ق/۷۸۹ تا ۹۸۵ در مغرب اقصی (مراکش و بخشی از الجزایر) حکومت داشتند. ۲ - اصل و نسبابوالقاسم، ادریس بن ادریس اول بن عبدالله بن حسن مثنی بن حسن السبط بن علی بن ابی‌طالب، دومین پادشاه خاندان ادریس بود. او را ادریس اصغر نیز گفته‌اند. به هنگام مرگ پدر در شکم مادرش کَنْزه بود. چون متولد شد او را ادریس نام نهادند. ۳ - بیعت مردمزمانی که پدرش در سال ۱۷۷ ق با دسیسه ابن‌اغلب به وسیله زهر کشته شد، او هنوز متولد نشده بود. پس از ولادت «راشد» غلام پدرش سرپرستی او را عهده‌دار شد و او را به نام پدر نام نهاد. بربرها در حالی که او شیرخواره بود، با وی بیعت کردند. زمانی که به سن یازده سالگی رسید، برای دومین بار در مسجد جامع شهر «ولیلی» با او بیعت کردند. ابوخالد بن یزید بن الیاس عبدی (نیابت: ۱۸۶-۱۹۲ق/۸۰۲-۸۰۸م) کار ملک را به سامان رساندند تا ادریس به سن بلوغ رسید و خود رشته کار‌ها را در دست گرفت و قبایل بزرگ با او بیعت کردند و دولتش استوار شد. ۴ - گسترش حکومتوی که مؤسس واقعی دولت آل ادریس به شمار می‌رود، چنان نفوذی در مغرب یافت که آن دیار را سرزمین ادریس بن ادریس نامیدند. [۳]
مسعودی، علی بن حسین، مروج‌الذهب، ج۳، ص۲۹۶.
در این روزگار اغلبیان که خاصه برای مقابله با آل ادریس از سوی عباسیان پای گرفته بودند؛ می‌کوشیدند تا دولت آنان را براندازند. اما هواداری قبایل بزرگ مغرب چون اروبه و زناته و زراعه و مکناسه از ادریس، مانع از تهاجم آشکار اغلبیان و حتی عباسیان به وی بود.از آن جا که وی فردی بخشنده بود، مردم وی را دوست می‌داشتند. اهالی تونس و طرابلس غربی به او تمایل پیدا کردند و این در حالی بود که مناطق یاد شده تحت حکومت عباسیان بودند و والیان اغلبی در آن حکم می‌راندند. رفته‌رفته بربرها با او یکدل شدند و سرزمین مغرب در اختیار او قرار گرفت. یحیی برمکی هم که هارون را از حمله مستقیم به ادریس بازداشت، احتمالاً متوجه این معنی شده بود و نیز به همین جهت بود که ابراهیم بن اغلب، وقتی خواست بر او بتازد، یارانش مانع شدند. سرانجام قدرت روزافزون ادریس موجب گشت که اغلبیان از مقابله با آن‌ها به کلی ناامید شوند و در پاسخ خلفا دفع‌الوقت کنند و بهانه آورند. ۵ - بنای شهر فاسادریس اندکی پس از استقرار بر تخت، توانست ساختمان شهر «فاس» را به اتمام رسانده و درآن، اردوگاهی برای اندلسیان ساخت که در دوران حکمرانی حکم بن هشام اموی بر اندلس به مغرب مهاجرت کرده بودند. سپس به جهاد با قبایل غیرمسلمان مغرب شتافت. وی در ۱۹۷ق/۸۱۳م بر مصامده تاخت و سرزمین آنان را گشود و سپس خوارج تلمسان را که از دیرباز در آن سرزمین نفوذی یافته بودند، سرکوب و نفوذ عباسیان را قطع کرد. ۶ - وفاتادریس بن ادریس پس از ۲۱ سال حکومت در ۲۱۳ق/۸۲۸م و به روایتی ۲۱۴ق/۸۲۹م در ۳۶ سالگی درگذشت. ادریس دوم، از خود دوازده پسر به جای گذاشت که بزرگ‌ترین آنان، محمد منتصر بود که به جای پدر، بر تخت سلطنت نشست. ۷ - پانویس۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل‌ادریس»، ج۱، ص۳۶۴. عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۷۵. رده‌های این صفحه : آل ادریس | حاکمان آفریقا | حاکمان ادریسی | درگذشتگان سال 213 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | علویان آفریقا
|