ابوالعباس قاسم بن قاسم سیاریاَبوالْعَبّاسِ سیّاری، قاسم بن قاسم (۲۶۲ ـ ۳۴۲ق/ ۸۷۶ ـ ۹۵۳ م)، عارف، فقیه و محدث بزرگ مرو . ۱ - معرفیوی نواده دختری ابوالحسن احمد بن سیار ، فقیه و محدث معروف بود و به سبب همین انتساب به سیاری اشتهار یافت. [۱]
ابن ماکولا، علی بن هبه الله، ج۴، ص۵۰۹، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۴ م.
[۲]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
[۳]
ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۱۶۲، اللباب، بیروت، دار صادر.
خاندان وی اهل علم و ریاست بودند. [۴]
هجویری، علی بن عثمان، ج۱، ص۱۹۸، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م.
[۵]
عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۷۷۷، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش.
۲ - توفیق توبهوی پس از درگذشت پدر، مال فراوان به ارث برد و بر اساس روایات، دارایی خود را داد و به جای آن، دو تار موی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌اله را گرفت و از برکت آن توفیق توبه یافت. [۶]
هجویری، علی بن عثمان، ج۱، ص۱۹۸، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م.
[۷]
عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۷۷۷، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش.
[۸]
جامی، عبدالرحمن بن احمد، ج۱، ص۱۴۵، نفحات الانس، به کوشش مهدی توحیدی پور، تهران، ۱۳۳۶ ش.
۳ - عقاید سیاریوی از مریدان ابوبکر واسطی بوده واغلب اقوال واسطی از طریق او نقل شده است. [۹]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۳۰۴ ـ ۳۰۶، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۱۰]
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ج۱۰، ص۳۴۹ ـ ۳۵۰، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸ م.
از او نقل کرده‌اند که گفته است: «اگر واسطی را ملاقات نکرده بودم، مجوسی از دنیا می‌رفتم» [۱۱]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، ج۱، ص۳۰۴، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی و حسین آهی، تهران، ۱۳۶۲ ش.
و نیز گفته‌اند که اونخستین کسی بود که برای مرویان در باب حقیقت احوال سخن گفت. [۱۲]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۴۶۲، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۱۳]
عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۷۷۷، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش.
[۱۴]
ابن تغری بردی، النجوم، ج۳، ص۳۰۹ ـ ۳۱۰.
۴ - استماع حدیث و راویانوی همچنین در مجالس محدثان بزرگ حاضر می‌شد و استماع حدیث می‌کرد [۱۵]
ابن ماکولا، علی بن هبه الله، ج۴، ص۵۰۹، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۴ م.
[۱۶]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
[۱۷]
ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۱۶۲، اللباب، بیروت، دار صادر.
و کسانی نیز از او حدیث روایت کرده اند. [۱۸]
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ج۱۰، ص۳۸۰، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸ م.
[۱۹]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۴۶۲ ـ ۴۶۳، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۲۰]
ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۱۶۲ ـ ۱۶۳، اللباب، بیروت، دار صادر.
بسیاری از اقوال و روایات مربوط به او از طریق خواهرزاده اش عبدالواحد بن علی سیاری نقل شده است. [۲۱]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۳۰۴، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۲۲]
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ج۱۰، ص۳۸۰، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸ م.
[۲۳]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، ج۱، ص۳۰۳ ـ ۳۰۴، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی و حسین آهی، تهران، ۱۳۶۲ ش.
۵ - وفاتوفات او را بعضی در ۳۴۲ ق دانسته [۲۴]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۴۶۲، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۲۵]
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ج۱۰، ص۳۸۰، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸ م.
[۲۶]
قشیری، عبدالکریم بن هوازن، ج۱، ص۳۰، الرساله القشیریه، قاهره، ۱۳۵۹ق/ ۱۹۴۰ م.
[۲۷]
انصاری هروی، خواجه عبدالله، ج۱، ص۳۰۳، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی و حسین آهی، تهران، ۱۳۶۲ ش.
[۲۸]
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، ج۶، ص۳۷۴، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۷ ق.
و برخی در ۳۴۴ ق نوشته اند. [۲۹]
ابن ماکولا، علی بن هبه الله، ج۴، ص۵۰۹، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۴ م.
[۳۰]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
[۳۱]
ابن اثیر، علی بن محمد، ج۲، ص۱۶۲، اللباب، بیروت، دار صادر.
آرامگاه وی، به نوشته سمعانی [۳۲]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
در مرو و جنب مزار جدش ـ احمد بن سیار ـ در مقبره سورکران بوده و مورد احترام مردم قرار داشته است، چنانکه برای حاجت خواستن به آن‌جا می‌رفته اند. [۳۳]
هجویری، علی بن عثمان، ج۱، ص۱۹۹، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م.
[۳۴]
عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۷۷۹، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش.
۶ - طریقت سیاریطریقه سیّاریه که منسوب به او بوده، تا اواخر سده ۵ ق در مرو و نسا استمرار داشته و هجویری از آن یاد کرده است. [۳۵]
هجویری، علی بن عثمان، ج۱، ص۳۲۳، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م.
اساس طریقت او بر حفظ مبانی شریعت بود [۳۶]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
و او خود در زهد و ریاضت و وارستگی مقام بلندی داشت. ۷ - اقوال و افکارابوالعباس سیاری را باید از اصحاب صحو، به شمار آورد و در باب کرامت نیز چون شیخ خود ـ واسطی ـ بر آن بود که تنها در حال صحو و تمکین کرامت ظاهر می‌شود، چرا که تلوین وسکر در ابتدای حال است و اولیای خدا که صاحب کرامتند به حد کمال رسیده و تلوین در ایشان به تمکین بدل گشته است. [۳۷]
هجویری، علی بن عثمان، ج۱، ص۲۸۸، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م.
گفته‌اند که وی جبری مذهب بوده است [۳۸]
ابن ماکولا، علی بن هبه الله، ج۴، ص۵۰۹، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۴ م.
[۳۹]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۳۰۴، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۴۰]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
و به گفته عطار از این جهت در زحمت افتاد. [۴۱]
عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۷۷۸، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش.
بعضی از اقوال او نیز حاکی از اینگونه افکار است، چنانکه گفته است: «چگونه راه توان برد به ترک گناه ؟ و آن بر لوح محفوظ بر نبشته بود». [۴۲]
عطار نیشابوری، فریدالدین، ج۱، ص۷۷۸، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش.
[۴۳]
سلمی، محمد بن حسین، ج۱، ص۴۶۴، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م.
[۴۴]
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، ج۱۰، ص۳۸۰، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸ م.
۸ - آثارهجویری گوید: «وی را کلام عالی است و تصانیف ستوده» [۴۵]
هجویری، علی بن عثمان، ج۱، ص۱۹۸، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م.
و به گفته سمعانی وی کتابی در توحید تألیف کرده بود، [۴۶]
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، ج۷، ص۳۲۹، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م.
اما از تصانیف او نه نامی ذکر شده و نه اثری بر جای مانده است، تنها برخی از اقوال او به‌طور پراکنده در کتاب‌های تاریخ و تذکره نقل شده است. ۹ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، علی بن محمد، اللباب، بیروت، دار صادر. (۲) ابن تغری بردی، النجوم؛ (۳) ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۷ ق. (۴) ابن ماکولا، علی بن هبه الله، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۴ م. (۵) ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸ م. (۶) انصاری هروی، خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی و حسین آهی، تهران، ۱۳۶۲ ش. (۷) جامی، عبدالرحمن بن احمد، نفحات الانس، به کوشش مهدی توحیدی پور، تهران، ۱۳۳۶ ش. (۸) سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، به کوشش یوهانس پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰ م. (۹) سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/ ۱۹۷۶ م. (۱۰) عطار نیشابوری، فریدالدین، تدکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ ش. (۱۱) قشیری، عبدالکریم بن هوازن، الرساله القشیریه، قاهره، ۱۳۵۹ق/ ۱۹۴۰ م. (۱۲) هجویری، علی بن عثمان، کشف المحجوب، به کوشش والنتین ژوکوفسکی، لنینگراد، ۱۹۲۶ م. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالعباس سیاری»، ج۵، شماره۲۳۱۴. |