ابن‌ظهیره ابوطیب محب‌الدین احمد بن محمد مکیابوطیب احمد بن محمد، قاضی و فقیه شافعی، یکی از شخصیت‌های خاندان ابن‌ظهیره می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌ظَهیره، عنوان افراد خاندانی از بنی‌مخزوم که در سده‌های ۹ و ۱۰ق/۱۵ و ۱۶م به شهرت رسیدند و در مکه عهده‌دار افتاء، قضا و تدریس بودند. ۱ - معرفی اجمالیابوطیب احمد بن محمد بن محمد بن (محمد بن) حسین بن علی ابن احمد بن عطیة بن ظهیره قرشی مخزومی مکی، ملقب به محب‌الدین (۸۲۵ - ۸۸۵ق/۱۴۲۲-۱۴۸۰م)، قاضی و فقیه شافعی. او در مکه زاده شد و در همان‌جا رشد کرد و به حفظ قرآن و فراگیری علوم زمان خویش پرداخت. ۲ - اساتیداو به درس ابن‌جزری حاضر شد و از شهاب‌الدین مرشدی و ابوشعر حنبلی و مقریزی و تقی‌الدین ابن‌فهد و دیگران حدیث شنید و از برخی از آنان اجازه یافت و فقه را نیز نزد پدر و کمال‌الدین اسیوطی فراگرفت. سخاوی نام استادان او را در علوم مختلف چون فقه، معانی و بیان، کلام و تصوف به تفصیل بیان کرده و دقت نظر وی را در فراگیری آن علوم ستوده است. در ۸۳۹ق و بعد از آن مشایخ عصر چون تقی‌الدین مقریزی و یحیی بن محمد مغربی شادلی و علم‌الدین احمد اخنائی و ابوالقاسم نویری مالکی و جمعی دیگر به وی اجازه دادند. ۳ - مسئولیتهاوی در مکه در ۸۴۷ق به نیابت از پدر بر مسند قضا نشست و بعد از وفات پدرش نیز به استقلال به آن کار پرداخت. سپس از آن مقام کناره گرفت، اما پس از چندی مجدداً منصوب گردید و مسئولیت‌های دیگری چون نظارت بر مسجدالحرام و قضای جده برعهده او گذاشته شد، ولی مدتی نگذشت که از همه آن‌ها کناره گرفت و تا آخر عمر به هیچ یک از آن مشاغل روی نیاورد. ۴ - درگذشتوی در مکه درگذشت و به رسم بنی‌مخزوم در برابر حجرالاسود بر وی نماز گذاردند و کنار پدرش در معلاه به خاک سپرده شد. او علاوه بر مشاغل حکومتی به تصنیف، تدریس و افتاء نیز می‌پرداخت. ۵ - آثارسخاوی که خود محب‌الدین را دیده، گوید که او ردیه‌ای بر پسر عمویش خطیب فخرالدین ابوبکر در مسائل فقهی نوشته است. کامل المهندس [۳]
المهندس، ج۱، ص «د»، کامل، مقدمه بر الفضائل الباهرة فی محاسن مصر و القاهرة اثر ابن ظهیره، قاهره، ۱۹۶۹م.
[۴]
المهندس، ج۱، ص«ه»، کامل، مقدمه بر الفضائل الباهرة فی محاسن مصر و القاهرة اثر ابن ظهیره، قاهره، ۱۹۶۹م.
این احتمال را مردود ندانسته که مؤلف کتاب الفضائل الباهرة فی محاسن مصر و القاهره محب‌الدین ابن ظهیره باشد و وقایع مصر در ۹۸۲ق/۱۵۷۴م که در آن کتاب بیان گردیده، بعد از وفات مؤلف از سوی برخی از افراد خاندان وی اضافه شده باشد. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ظهیره»، شماره۱۴۵۱. |