زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

آل طباطبای مصر




آل طباطبا یا طباطباییان، خاندان شیعه امامی و زیدی از نوادگان ابراهیم طباطبا که در طول سیزده قرن(قرن ۲-۱۴ق) در ایران، عراق، یمن، هند، مصر و شام می‌زیستند و شماری از شاخه‌های آن در جهان اسلام پراکنده‌اند. برخی از سادات این سلسله در مناطق مختلفی حکومت‌های محلی تشکیل دادند و شماری از امامان زیدیه از این خاندان برخاسته‌اند.


۱ - طباطبایی‌های مصر


چند تن از فرزندان و نوادگان قاسم رسّی و برخی از برادران وی یعنی حسن بن ابراهیم و احمد بن ابراهیم و فرزندان عبداللـه بن ابراهیم به مصر رفتند و در آن‌جا ماندگار شدند.
[۱] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۲، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
[۲] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۶، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
اینان خاندان بزرگی در مصر پدید آوردند که چندین سده عالمان و فقیهان و گاه انقلابیون نام‌آوری از آن برخاستند.

۲ - نقیب السادات


همواره یکی از افراد متنفذ طباطبایی، عنوان نقیب السادات داشت.
از احوال همۀ این عالمان اطلاع کافی در دست نیست و از این‌رو شرح زندگی و نقش علمی و اجتماعی آنان دشوار می‌نماید.

۳ - احمد بن عبدالله


برخی از عالمان طباطبایی مصر به شرح زیرند:
احمد بن عبدالله بن ابراهیم طباطبا، عالم و انقلابی.
به گفتۀ ابن اثیر (که او را احمد بن محمد بن عبداللـه بن ابراهیم دانسته) وی در ۲۵۵ ق/۸۶۹ م ــ و به گفتۀ ابن عنبه در ۲۷۰ ق/۸۸۳ م ــ در دیار بین برقه و اسکندریۀ مصر با داعیۀ خلافت قیام کرد و پس از آن به صعید رفت و در آن‌جا پیروانش افزون شدند و کار او بالا گرفت.
احمد بن طولون (۲۲۰-۲۷۰ ق/۸۳۵-۸۸۳ م) سپاهیانی برای سرکوب او گسیل داشت.
جنگ میان دو سپاه درگرفت که احمد در آن کشته شد و پیروانش پراکنده شدند.
[۳] ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۷، ص۲۱۷، بیروت، ۱۳۸۵ ق/۱۹۶۵ م.    
[۴] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۱۷۲، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    


۴ - محمد بن اسماعیل


محمد بن اسماعیل بن قاسم رسّی معروف به شعرانی، عالم، محدث و نقیب سادات طباطبایی مصر در سدۀ ۳ ق/۹ م.
پس از او فرزندش اسماعیل و پس از آن فرزند دیگرش احمد مقام نقابت را عهده‌دار بودند.
[۵] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۵، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    


۵ - احمد بن محمد


احمد بن محمد بن اسماعیل (۲۸۱-۳۴۵ ق/۸۹۴-۹۵۶ م)، عالم، ادیب، شاعر و نقیب سادات طباطبایی مصر.
از زندگی او چیزی دانسته نیست، اما معلوم است که در مصر درگذشته و در همان‌جا به خاک سپرده شده است.
اشعاری از او در یتیمه الدهر ثعالبی و جاهای دیگر آمده است.
[۶] ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۲۹-۱۳۰، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۸ ق/۱۹۷۸ م.    

ابن نظیف سال وفات او را ۳۴۶ ق/۹۵۷ م آورده است.
[۷] ابن نظیف، محمد بن علی، تاریخ المنصوری، ج۱، ص۱۳۷، به کوشش پطرس گریازنیویچ، مسکو، ۱۹۶۳ م.


۶ - دیگر علما


۱. ابوالبرکات هادی بن حسین بن محمد علوی رسّی، عالم و محدث.
[۸] ابن ماکولا، علی بن هبة الله، الاکمال، ج۴، ص۲۰۵، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حاشیه، حیدرآباد، ۱۳۸۴ ق/۱۹۶۵ م.    

۲. ابوعبداللـه حسن بن ابراهیم رسی.
[۹] ابن ماکولا، علی بن هبة الله، الاکمال، ج۴، ص۲۰۵، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حاشیه، حیدرآباد، ۱۳۸۴ ق/۱۹۶۵ م.    

۳. ابوابراهیم اسماعیل بن ابراهیم، از نوادگان حسن بن ابراهیم طباطباست که در ۳۳۷ ق/۹۴۸ م در مصر درگذشت.
[۱۰] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۴. ابوالحسن بن ابی محمد حسن بن علی ملقب به جمل، از نسل حسن بن ابراهیم طباطباست که در مصر زیست و در همان‌جا درگذشت.
[۱۱] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۵. محمد بن احمد بن علی بن حسن بن ابراهیم طباطبا مشهور به محمد صوفی مصری، عالم و اهل تصوف.
[۱۲] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۶. محمد شجاع بن احمد بن حسن بن طباطبا معروف به المستجد، بنیادگذار مستجدیۀ مصر است.
[۱۳] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۷. محمد بن احمد بن حسن بن طباطبا معروف به محمد الرئیس.
[۱۴] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۸. ابوالحسن علی بن محمد صوفی، از نسل احمد بن حسن و بنیادگذار سلسلۀ کرکی در مصر.
[۱۵] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۹. علی بن محمد بن موسی معروف به ابن بنت فرعه، از نوادگان قاسم رسی است.
[۱۶] ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۱۸۱، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    

۱۰. ابومحمد عبداللـه بن احمد بن علی بن حسن بن ابراهیم طباطبا (۲۸۶-۳۴۸ ق/۸۹۹-۹۵۹ م)، از عالمان و ثروتمندان بنام طباطباییان مصر است.
در حجاز زاده شد و سپس به مصر رفت و در همان‌جا زیست و درگذشت.
به سخاوت و گشاده‌دستی شهره بود.
[۱۷] ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۳، ص۸۱، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۸ ق/۱۹۷۸ م.    
[۱۸] ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.

۱۱. ابوالحسن علی بن حسن بن ابراهیم طباطبا.
۱۲. محمد بن احمد بن علی.
[۱۹] ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.

محمد بن طاهر بن علی بن احمد، از بزرگان خاندان طباطبا و از محدثان بنام است.
[۲۰] ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.

۱۳. حسن بن عبداللـه بن محمد بن قاسم.
[۲۱] ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.


۷ - فهرست منابع


(۳) ابن اثیر، عزالدین، الکامل، بیروت، ۱۳۸۵ ق/۱۹۶۵ م.
(۸) ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.
(۱۰) ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.
(۱۲) ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، قاهره، ۱۳۵۱ ق/۱۹۳۲ م، ۲۷۰.
(۱۳) ابن ماکولا، علی بن هبه اللـه، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حیدرآباد، ۱۳۸۴ ق/۱۹۶۵ م.
(۱۵) ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، ۱۳۹۸ ق/۱۹۷۸ م.
(۱۶) ابن نظیف، محمد بن علی، تاریخ المنصوری، به کوشش پطرس گریازنیویچ، مسکو، ۱۹۶۳ م.
(۳۹) صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، به کوشش دیدرینگ و محمد یوسف نجم، بیروت، ۱۳۹۰-۱۳۹۱ ق/۱۹۷۰-۱۹۷۱ م.

۸ - پانویس

 
۱. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۲، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۲. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۶، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۳. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل، ج۷، ص۲۱۷، بیروت، ۱۳۸۵ ق/۱۹۶۵ م.    
۴. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۱۷۲، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۵. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۵، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۶. ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۱۲۹-۱۳۰، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۸ ق/۱۹۷۸ م.    
۷. ↑ ابن نظیف، محمد بن علی، تاریخ المنصوری، ج۱، ص۱۳۷، به کوشش پطرس گریازنیویچ، مسکو، ۱۹۶۳ م.
۸. ↑ ابن ماکولا، علی بن هبة الله، الاکمال، ج۴، ص۲۰۵، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حاشیه، حیدرآباد، ۱۳۸۴ ق/۱۹۶۵ م.    
۹. ↑ ابن ماکولا، علی بن هبة الله، الاکمال، ج۴، ص۲۰۵، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حاشیه، حیدرآباد، ۱۳۸۴ ق/۱۹۶۵ م.    
۱۰. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۱. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۲. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۳. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۴. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۵. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ج۱، ص۱۷۳، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۶. ↑ ابن عنبه، احمد بن علی، عمدة الطالب، ص۱۸۱، نجف، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۱ م.    
۱۷. ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۳، ص۸۱، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۹۸ ق/۱۹۷۸ م.    
۱۸. ↑ ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.
۱۹. ↑ ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.
۲۰. ↑ ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.
۲۱. ↑ ابن دواداری، عبداللـه بن ایبک، کنزالدرر، ج۱، ص۱۴۵-۱۴۶، به کوشش صلاح‌الدین المنجّد، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۷ م.


۹ - منبع


مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل طباطبا»، شماره۴۳۲.    


رده‌های این صفحه : اعقاب امام مجتبی | سادات | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی | نسب شناسی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.