نجد
نجد در لغت به معنی زمین بلند است و نام فلاتی است در کشور عربستان با ارتفاع بین 750 تا 1500 متر.
نجد سرزمينی قديمى است كه در دل جزيرة العرب واقع است و ترجمه انگليسى آن «دل عربستان» است. در لابلاى بلندي هاى نجد دره‌ها و تپه‌هايى است كه چند صد متر بيشتر ارتفاع ندارد و از سنگهاى آهكى و گاهى ماسه‌اى و گرانيت به وجود آمده است. بلندترين قسمت هاى نجد در قسمت غربى آن مقابل حجاز است و هر چه به مشرق نزديك مى‌شود سرازيرى آن افزون مى‌گردد تا به عروض مى‌رسد.
نجد طبق نظر دانشمندان داراى سه بخش است: بخش اوّل ناحيه وادى الرمه در شمال كه از لايه‌هاى كربونيفرى و ريگ و ماسه‌اى تشكيل شده است. در اين بخش جبل الشمّر و زمين هاى آتشفشانى قرار دارد. بخش دوم ناحيه ميانه نجد است. ارتفاعات اين ناحيه بلندتر و كوههايش از سنگهاى آهكى و ماسه‌اى تشكيل شده است. بخش سوم ناحيه جنوبى نجد است كه ارتفاعات آن دنباله بلندي هاى نجد ميانى است. زمين هاى اين بخش داراى گياه، چشمه‌ها و چاههاست. كارشناسان معتقدند كه منبع آبهاى اين بخش كوه طويق و وادى حنيفه است ولى دانشمندان عرب نجد را به دو بخش بالا و پايين تقسيم كرده‌اند.
نجد بالا دنباله حجاز و تهامه است و نجد پايين دنباله سرزمين عراق است. نجد تا سده ششم ميلادى داراى درخت و جنگل بود به ويژه در شربه در جنوب وادى الرّمه و در وجره.
نخستين جغرافيادانى كه از نجد سخن گفته ابن خرداذبه است كه در وصف راه بيابان مى‌نويسد: چنانچه از كوفه بيرون آمدى و به عذيب كه در نجد واقع است رسيدى، در اين حال در نجد خواهى بود.
ياقوت مى‌نويسد: گفته‌اند، نجد نام سرزمين وسيعى است كه در بالاى آن تهامه و یمن و در پايين آن عراق و شام واقع است و مرز نجد از سمت حجاز ذات عرق است... و گفته‌اند كه تمام نجد از نواحى يمامه است.
به نوشته ابوالفداء، نجد ناحيه‌اى است ميان حجاز و عراق و سرزمين هاى خشك و سخت را گويند. برخى گفته‌اند كه نجد نام زمينى است مرتفع ميان يمن، تهامه، عراق و شام.
ریاض پایتخت عربستان سعودی در فلات نجد واقع است.
نجد در صدر اسلام
در عصر بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم قبایل زیادی همچون غطفان، بنی عوال، بنی عبد بن ثعلبه و... در نجد سکونت داشته‌اند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم جهت دعوت مردم آن سامان گروهی را به آن دیار اعزام کرد اما برخی از قبایل آنجا، آنان را به شهادت رساندند که در تاریخ به حادثه بئر معونه معروف است.
غزوه ذات الرقاع، سریه غالب بن عبدالله، سریه بنی کلاب، غزوه غطفان از جمله جنگ‌های رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر ضد عده ای از مردم فریبکار نجدی است.
پانویس
منابع
- حسین قره چانلو، جغرافياى تاريخى كشورهاى اسلامى، سمت، تهران، 1380، ج1، ص 241 و 242.
- دانشنامه رشد.
- لغتنامه دهخدا.