عقد الدرر فی اخبار المنتظر (کتاب)
کتاب «عقد الدّرر فى اخبار المنتظر(عجل الله فرجه)» به زبان عربى نوشته «یوسف بن یحیى مقدسى شافعى سلمی» از علماى قرن هفتم مى‌باشد. این اثر، مجموعه‌اى روایى درباره مهدى موعود(علیه السلام) و خصوصیات ظاهرى، باطنى و اخلاقى ایشان، نشانه‌هاى پیش از ظهور و دوران پس از ظهور آن حضرت است.
انگیزه نگارش
مؤلف در مقدّمه، فساد دوران و زمانه، یأس و ناامیدى همفکران و معاصرین از اصلاح امور، زیاد شدن فتنه‌ها و مهلکات، از بین رفتن برکت، علنى شدن گناهان و امید به اینکه حالا زمان خروج امام مهدى(ع) است، را سبب تألیف کتاب ذکر مى‌کند.
همچنین از انگیزه‌هاى دیگر نگارش از جمله نقد و ردّ کسانى که منکر اندیشه مهدویت و کسانى که این نظریه را مطرح نموده‌اند که: مهدى(ع) کسى جزء همان عیسى بن مریم(ع) نیست، بیان مى‌دارد.
گزارش محتوا
اندیشه جهانى شدن در متون جدید و قدیم اسلامى یا دعوت به مکتب جهانى، از آیات قرآن استفاده مى‌شود. طبق آیات قرآن، دین مبین اسلام، دین تمام مردم جهان و دین جامعه جهانى است. خداوند وعده فرموده که سرانجام این آئین پاک را بر همه ادیان پیروز مى‌گرداند و نظام جهان را بر پایه ایمان به خدا، احکام اسلام و برنامه‌هاى جاوید قرآن استوار مى‌سازد.(سوره توبه/۳۳) علاوه بر این، آیاتى دیگر نیز در قرآن وجود دارد که به موضوع حکومت جهانى صالحان در روى زمین دلالت دارد و اینکه حکومت در زمین بر عهده صالحان و مستضعفان مى‌باشد. طبق این وعده الهى در هر عصر و زمان پایه‌هاى ایمان و عمل صالح در میان مسلمانان مستحکم شود، آن‌ها صاحب حکومتى ریشه‌دار و پرنفوذ خواهند شد.(سوره نور/۵۵) این وعده الهى در آیه دیگر مورد تاکید قرار گرفته و آمده: ما در کتاب زبور که بعد از کتاب موسى (تورات) نازل شد، نوشتیم و مقدّر کردیم وارثان و حاکمان زمین، بندگان صالح و نیکوکار خواهند بود. و این نویدها و وعده‌ها الهى هرگز تخلف‌پذیر نیست، ان الله لایخلف المیعاد.
حال این سوال مهم مطرح مى‌شود، خداوند این حکومت و مکتب جهانى که وعده آن را داده، به دست چه کسى محقق خواهد نمود؟ زمان تحقّق این بشارت و نوید قرآنى چه موقعى است؟ آیا براى این نزدیک بودن وعده الهى نشانه‌ها و علائمى بیان شده است؟ مؤلف با ساماندهى اثر خود در دوازده باب در صدد پاسخ‌گویى به این سوالات از طریق جمع‌آورى روایات اهل سنّت است. بر مبناى پژوهش مؤلف، تشکیل حکومت جهانى و جهانى شدن مکتب اسلام با قیام آخرین حجت خدا مهدى موعود(عج) محقق خواهد شد.
مؤلف در نگارش این اثر از احادیث و اخبار، نقل قول‌هایى از علماى اهل سنّت و همچنین آثارى که دانشمندان اهل سنّت در رابطه با امام زمان(ع) تألیف نموده‌اند، سود جسته است و کاملاً روش او صبغه نقلى دارد.
ایشان ابتدا از احادیثى که در صحيح بخارى و صحیح مسلم نقل شده، هر باب را شروع مى‌کند و در ادامه از مستدرک حاکم نیشابورى، مسند احمد، سنن أبی‌داود، سنن ابن ماجه، المجتبی من السنن و سنن ترمذى به ترتیب نقل اخبار مى‌کند. آنچه در باب نقل احادیث باید متذکر شد، اکثر نقل مؤلف از احادیث صحیح مسلم مى‌باشد و از صحیح بخارى بطور قلیل حدیث نقل نموده است.
ایشان همچنین از کتب تفسیرى؛ از جمله تفسیر ابن جریر طبرى، الکشف و البیان ثعلبى و کتب الملاحم و الفتن از جمله ابوعبدالله نعیم بن حماد مروزى، ابونعیم عبدالله اصفهانى و ابن منادى و کتب تاریخ انبیاء و کتب مسالک و ممالک؛ از جمله خرداذبه و ابن قتیبه دینورى و ابوالعباس احمدبن یحیى در نگارش اثر سود جسته است. روش ایشان در نقل احادیث، حذف سلسله سند روایت مى‌باشد و از آوردن هر گونه توضیح و تعلیل از جانب خود، خوددارى نموده است.
بر مبناى باب اوّل این اثر، امام مهدى(عج) از نسل رسول خدا(ص) و خاندان اوست و نام و کنیه ایشان، همانند نام و کنیه رسول خدا(ص) مى‌باشد. در ابواب دیگر از ویژگى‌هاى ذاتى و اخلاقى ایشان، کرامات امام زمان(عج)، مقام و منزلت و جوانمردى وى، فتوحات و پیروزى‌ها و شیوه‌هاى جنگى او، نماز خواندن حضرت مسیح(ع) در پشت سر او، مدّت حکومت و حیات ایشان و در بخش دیگر از عدالتگسترى و رفتار و سلوک حضرت بحث مى‌شود. و در آخر از علائم و نشانه‌ها پیش از ظهور و در ادامه از حوادث و فتنه‌هاى عصر ظهور و پس از شهادت ایشان سخن به میان مى‌آید.
وضعیت نشر
در مقدّمه که توسط عبدالفتاح محمّد الحلو محقق اثر به رشته تحریر درآمده، مطالبى در خصوص کتب الملاحم و الفتن که قبل از مؤلف نگارش یافته، به اختصار اطلاعاتى ارائه مى‌دهد و در ادامه به معرّفى مؤلف و کتاب حاضر مى‌پردازد و در آخر به نسخه شناسى اثر پرداخته است.
نسخه‌اى که اصل قرار گرفته و بقیه نسخ با آن مقابله شده، کاتب آن زین‌العابدین سلیمان عباسى ازهرى به سال ۹۱۰ق که در کتاب‌خانه برلین نگهدارى مى‌شود، مى‌باشد. نسخ دیگر مربوط به سال ۹۵۳ق با رمز «ق» که در کتاب‌خانه رضوى مشهد مى‌باشد و دو نسخه دیگر یکى مربوط به سال ۱۱۰۶ق با رمز «ب» و دیگرى به سال ۹۹۳ق و با رمز «س» است که اختلاف نسخ در پاورقى‌ها ذکر شده است.
اما اثر حاضر داراى تعلیقه‌هایى از آقاى نظرى منفرد مى‌باشد که در پاورقى‌ها توضیح براى اشکالى که وارد شده یا رفع ابهام در خصوص افراد و مطالبى که در متن آمده، مى‌باشد و با علامت () در متن مشخص شده است.
منابع
- پایگاه اطلاع رسانى سراسرى اسلامى(پارسا)، ۱۳۸۸، امام مهدى(عج) در آینه قلم، قم، موسسه اطلاع رسانى مرجع.
- متن کتاب.