روضة المتقین (کتاب)

«روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه» شرح عربی کتاب «من لایحضره الفقیه» در ۱۴ جلد، تألیف ملا محمدتقی مجلسی است. این شرح یکی از بهترین شرح های نوشته شده بر این کتاب فقهی می باشد. لازم به ذکر است مرحوم مجلسی شرح دیگری نیز بر کتای «من لایحضره الفقیه» به فارسی به نام «لوامع صاحبقرانی» دارد.

مؤلف

ملا محمدتقی مجلسی (۱۰۷۰-۱۰۰۳ ق)، از علما و محدثان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری است. وی مدرس حوزه علمیه اصفهان در دوران صفویه و پدر علامه محمدباقر مجلسی (صاحب بحارالانوار) است.

مرحوم مجلسی، از محضر بزرگانی چون شیخ بهائی و ملا عبداللّه شوشتری کسب فیض کرده است. او خود شاگردانی مانند محقق خوانساری، سید نعمت الله جزایری و ملا محمدصالح مازندرانی تربیت نمود.

وی بر احیای احادیث پای می فشرد و توانش را در خدمت نشر گفته های اهل بیت (علیهم السلام) بذل نمود. شرح «زیارت جامعه»، شرح «صحیفه سجادیه»، «الاحیاء الاحادیث» و «لوامع صاحبقرانی» از دیگر آثار ارزشمند اوست.

معرفی کتاب

کتاب «من لایحضره الفقیه» یکی از کتب اربعه روایی معتبر شیعه و حاوی روایات فقهی تألیف شیخ صدوق (متوفی ۳۸۱ ق.) است. این کتاب از زمان تدوین آن مورد مراجعه و توجه علمای شیعه بوده، به طوری که بیش از هیجده شرح و تعلیقه بر آن نوشته شده است.

شرح ملا محمدتقی مجلسی شرح معروف این کتاب است و او در آخر کتاب، «روضة المتقین» را عصاره دانش و معلومات فقهی و کلامی خود در طول پنجاه سال تحصیل و تحقیق معرفی نموده است.

مجلسی در روضة المتقین، علاوه بر تصحیح «من لایحضره الفقیه» -که به گفته وی در آن زمان نسخه‌های پرغلط داشته- به مقابله این کتاب با دیگر کتب چهارگانه روایی پرداخته و هر جا که روایتی با سند ضعیف ذکر شده آن را با نقل روایتی با سند قوی از سه کتاب دیگر (کافی، تهذیب و استبصار) تکمیل و جبران کرده است.

در این کتاب به مقتضای روایات، مطالب سودمندی از سوی شارح آورده شده و نه تنها در زمینه فقه و احکام عملی، بلکه در دیگر زمینه‌ها از جمله بحث های رجالی، کلامی، عرفانی و ادبی، نیز سخن گفته شده است. تدوین چنین کتاب ارزشمندی به احاطه و تسلط بر بسیاری از علوم، از جمله: لغت، رجال، فقه، اصول فقه، تفسیر و کلام، نیاز داشته که خود نمایانگر وسعت و وفور علم مؤلف آن می‌باشد.

روضة المتقین حاصل قلم پخته مؤلّف در سنین کمال است. مجلسی لغات مبهم و نکات مفصّل حدیث را توضیح می دهد و گاه معنای اصطلاحی آن را هم بیان می کند و به اراده معنای مجازی (و نه حقیقی) توسط معصومی که روایت از او نقل می‌شود، تذکر می دهد و از این رهگذر، از بروز اشکالات احتمالی در حدیث پیشگیری می‌کند. او اضطراب متن را به مانند اضطراب سند نشان می دهد و برای فهم معنای حدیث، نسخه های گوناگون و متن کامل حدیث را می یابد و آن را ارائه می دهد.

پانویس

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، ص ۳۵۰-۳۵۱.

• مجموعه گلشن ابرار (ج۱، ص۲۱۸)، زندگی نامه علامه محمدتقی مجلسی از سید محمد میرخندان.

• درسنامه فهم حدیث، عبدالهادی مسعودی، ج۱ ص۵۰.

متن کتاب

روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه