بحر در کوزه ( کتاب )

«بحر در کوزه»، تألیف عبدالحسین زرین‌کوب (م، ۱۳۷۸ ش) مولوی‌پژوه، عرفان‌پژوه و منتقد ادبی در قرن معاصر است. این کتاب، نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات کتاب «مثنوی معنوی» اثر جلال‌الدین محمد مولوی می‌باشد.

مؤلف

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب (۱۳۰۱-۱۳۷۸ ش) عرفان‌پژوه، تاریخ‌نگار، ادیب، و نویسنده برجستهٔ ایران معاصر است. علامه شعرانی و ملک‌الشعرای بهار از اساتید او هستند.

دکتر زرین کوب از اساتید دانشگاه تهران در حوزه ادبیات و تاریخ بود و پس از انقلاب، با مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی همکاری نمود.

از او آثار معروفی همچون «تاریخ ایران بعد از اسلام»، «بامداد اسلام»، «کارنامه اسلام» و «پله‌پله تا ملاقات خدا» بجای مانده است.

محتوای کتاب

نام کتاب «بحر در کوزه» از بیت بیستم «مثنوی معنوی» که تبدیل به یک ضرب‌المثل در بین مردم شده، گرفته شده است: «گر بریزی بحر را در کوزه‌ای * چند گنجد قسمت یک روزه‌ای».

این کتاب بر تمثیلات و داستان‌های یکی از گنجینه‌های ادبیات ایران، یعنی «مثنوی معنوی» دست گذاشته است. زرین‌کوب با اشراف کامل بر این اثر برجسته‌ی مولانا، داستان‌های آورده شده در مثنوی را در پانزده فصل نقد و تفسیر می‌کند. نویسنده پیام های عرفانی مولانا را به شیوه ی دریافت آسان و در عین حال عمیق بیان می‌کند.

کتاب «بحر در کوزه»، با عنوان فرعیِ (نقد و بررسی و تفسیر قصه ها و تمثیلات مثنوی)، در کنار «سرّ نی»، و با همراهی «پله پله تا ملاقات خدا»، نویسنده را در ردیف بزرگترین «مثنوی شناسان» معاصر، یعنی در کنار استادان ادب، چون استاد «همایی» و استاد «فروزانفر» نشانده است.

نویسنده در مقدمه‌ی کتاب از قصه‌های مثنوی این‌طور می‌گوید: «در مثنوی، قصه‌هایی هست پیمانه‌ی معنی و نقد حال ماست و به هر صورت که در تقریر می‌آید، همواره متضمن رمزی است که لبّ معنی و سرّ باطن آن محسوب است و آشکار است که بدون تعمق در این رمزها تمام آن چه را در این قصه‌ها هست در نمی‌توان یافت…».

عناوین فصل‌های این کتاب عبارت است از: «مثنوی و مولانا در قصه‌ها»، «داستان‌های انبیا»، «سیمای خاتم رسولان»، «صحابه و مشایخ در قصه‌ها»، «حکایات امثال»، «تمثیلات در مثنوی»، «سئوال و جواب، و زبان حال»، «قصه‌های تمثیلی»، «داستان‌های امثال»، «داستان‌هایی از تفسیرها»، «قصه‌های نوادر»، «جد و هزل در لطایف»، «لطیفه‌ها و طنزها»، «هزل یا تعلیم» و «قصه و نقد حال».

منابع

• بحر در کوزه، تألیف عبدالحسین زرین‌کوب، انتشارات علمی، سال ۱۳۶۶.
• "معرفی کتاب بحر در کوزه"، سایت انتشارات علمی.