اصل الشیعة و اصولها (کتاب)

کتاب «اصل الشیعة و اصولها» اثر مهم محمدحسین کاشف الغطاء (۱۳۷۳-۱۲۹۴ ق)، حاوی مطالبی در بیان تاریخ مذهب تشیع و اصول و فروع مورد اتفاق علمای شیعه است. مؤلف در این کتاب همچنین، به شبهات در باب تشیع پاسخ می دهد و نشان می دهد که مکتب شیعه از هر شائبه جعل و غلوّ، خالی است.

انگیزه نگارش

هدف و انگیزه مؤلف در درجه اول، به وجود آوردن زمینه استوار برای یکپارچگی مسلمانان جهان در برابر دشمنان بیرونی و در واقع، تقویت تفاهم میان مذاهب اسلامی است و این امر از طریق آشناکردن برادران مسلمان با فرهنگ و عقاید و تعلیمات شیعه، ممکن می شود. وی تاکید می کند که قصد ندارد با طرح همه موارد اختلاف، آتش دشمنی بین اصحاب مذاهب اسلامی بیندازد.

کاشف ‎الغطاء کتاب «اصل الشیعه و اصولها» را به تعبیر خود نه از این نظر که بخواهد از شیعه در برابر سیل تهمت ها -که خود نمونه ای از آنها را ذکر می کند- دفاع کند، بلکه از این نظر که پرده ‎های نادانی را از برابر چشم مسلمانان کنار بزند تا افراد با انصاف در داوری درباره شیعه راه عدالت پیش بگیرند، نگاشت و هم برای این که عذر و بهانه ‎ای هم برای آن دسته از دانشمندان که یاوه‎ هایی بر زیان شیعه می ‎گویند و می ‎نویسند، باقی نماند که بگویند دانشمندان شیعه، مذهب خود را معرفی نکردند. بدین امید که در سایه این کتاب پیوندهای دوستی در میان مسلمانان استوار گردد و دشمنی از بین آنها برچیده شود.

محتوای کتاب

کتاب با مقدمه ای طولانی شروع می شود و سپس بحث ها و بخش های کتاب در موارد ذیل ارائه شده است:

• بیان سرچشمه تاریخی مذهب تشیع (به اعتقاد نویسنده، تشیع از زمان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و بدست آن حضرت شکل گرفته است) اثبات این مطلب با دلیل و برهان از کتاب و سنت.
• بیان اصول دین از دیدگاه تشیع (توحید، نبوت، امامت، عدل، معاد).
• مباحث و بخش های بعدی در باب دیدگاههای شیعه در مسائل تشریعی مانند: نماز، روزه، حج، زکات، متعه، قضاوت و... .
• قسمت پایانی کتاب مربوط به چند مسئله مهم مانند «بداء» و «تقیه» است که بیشتر جنبه پاسخگویی دارد.

شیخ کاشف ‎الغطاء در این کتاب می ‎نویسد: نخستین فردی که بذر تشیع را در سرزمین اسلام کاشت، بنیانگذار آن، حضرت محمد صلی الله علیه و آله بود. دهها حدیث در کتابهای اهل سنت آمده است که در آنها پیامبر صلی الله علیه و آله، امام علی علیه السلام و شیعیان او را رستگاران جهان آخرت یاد کرده است... اندیشه شیعی از زمان پیامبر آغاز شد... شیعه در لغت به معنای «پیرو» است و به پیروان حضرت علی علیه السلام در زمان پیامبر، شیعیان علی علیه السلام می‎ گفتند... .

سلمان فارسی که پیامبر درباره ‎اش فرمود: سلمان از اهل ‎بیت ماست و ابوذر که پیامبر درباره ‎اش فرمود: آسمان سایه نیفکنده و زمین دربرنگرفته کسی را که راستگوتر از ابوذر باشد، هر دو از یاران حضرت علی علیه السلام بودند.

ابوالاسود دوئلی، بنیانگذار علم نحو از شیعیان امام علی علیه السلام است. خلیل بن احمد فراهیدی، بنیانگذار علم لغت و عروض نیز از یاران اوست. ابومسلم معاذ بن مسلم هراء، پایه‎ گذار علم صرف و عبدالله مفسر بزرگ قرآن نیز شیعه بودند. محمد بن عمر واقدی نخستین فردی که علوم قرآنی را گردآوری کرد، شیعه بود. ابو رافع بنیانگذار علم حدیث و پسرش علی که نخستین فردی است که کتابی در علم فقه نوشت و پسر دیگرش عبیدالله که نخستین مسلمانی است که کتابی در علم تاریخ نوشت، شیعه بودند.

ابان بن عثمان الاحمر شیعی نخستین فردی است که کتابی در علم تاریخ اسلام نوشت... نابغه جعدی، کعب بن زهیر، فرزدق، کمیت، حمیری، دعبل، ابونواس و... بسیاری از شاعران بزرگ عرب در دامان مکتب شیعه پرورش یافتند. آیا این بزرگان میدان دانش، ادب و جهاد می‎ خواستند اسلام را نابود کنند؟!

ویژگی‌های کتاب

یکی از مهمترین ویژگی های کتاب «اصل الشیعة و اصولها»، تبیین اصولی است که همگی علمای شیعه بر آن اجماع دارند و به اعتقاد مولف، آنچه به عنوان نظر شخصی در باب تشیع از طرف برخی اصحاب این مذهب اظهار می شود، به اندازه یک نظر شخصی اعتبار دارد و نباید آن را حمل بر اعتقاد عموم شیعیان و علمای مذهب کرد.

همچنین مؤلف به ویژه میان شیعه اصولی و پای بند، با آنها که در عقاید خود افراط می کنند (غلاة) تفاوت عمده ای قائل است.

وضعیت نشر و ترجمه

این کتاب اولین بار در سال ۱۳۵۱ ق (برابر با ۱۹۳۲ میلادی) در شهر صیدا چاپ شد. سال ۱۳۵۲ ق مجدداً در صیدا به چاپ رسید. سال ۱۳۶۳ ق در نجف چاپ شد.

ترجمه فارسی آن با عنوان «ریشه شیعه و پایه های آن» توسط علیرضا خسروانی سال ۱۳۱۷ شمسی چاپ شد. همچنین تحت عنوان «آیین ما» توسط آیت الله مکارم شیرازی به فارسی ترجمه شده است. چاپ جدیدی با مقدمه ای بلند، همراه با مقدمه ای کوتاه بر چاپ های قبل و فهارس و تعلیقات در سال ۱۴۱۵ هـ.ق در قم انجام گرفته است.

منابع

• دایرة المعارف طهور، مقاله "اصل الشیعة و اصولها"، (۱۳ خرداد ۱۳۹۱).
• دكتر احمد بهشتى، زندگى، شخصيت و آثار آيت ‌الله محمدحسين كاشف الغطاء، کنگره بین المللی علامه محمدحسین کاشف الغطا، بازیابی: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۳.

متن کتاب

اصل الشيعة و اصولها