آیه 9 سوره حدید

هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى‌ عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ «9»

و نيز به جهت تبيين آيات داله بر وجوب ايمان مى‌فرمايد:

هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ‌: او است آن خدائى كه نازل مى‌فرمايد، (عَلى‌ عَبْدِهِ): بر بنده خود كه حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است، آياتٍ بَيِّناتٍ‌: آيتهاى روشن، يعنى قرآن يا معجزات، لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ‌: تا بيرون آورد شما را خدا به قرآن يا پيغمبر به دعوت از تاريكى‌هاى كفر و گمراهى، (إِلَى النُّورِ): به روشنى ايمان و راهنمائى، يا از ظلمات جهل به نور علم، يا از ضلالت به هدايت، و از مخالفت به موافقت، وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ‌: و بدرستى كه خداى تعالى به شما، لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ‌: هر آينه مهربان و بخشاينده است كه رسول را به دعوت امر مى‌فرمايد و اقتصار ننمايد بر نصب حجج عقليه.

تبصره: در آيه شريفه اشاراتى است: 1- آنكه پيغمبر بايد داراى آيات بينات و معجزات قاهرات باشد تا نبوتش ثابت، و حجت بر امت لازم آيد. 2- آنكه خواست الهى نسبت به بندگان هدايت و ارشاد است، و لذا پيغمبر و كتاب فرستاده تا مردم مهتدى شده از ضلالت نجات يابند. 3- خداى تعالى رئوف و رحيم است، و لازمه رأفت و رحمت سبحانى آنكه بندگان را عذاب نفرمايد مگر بعد از اتمام حجت.

آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ «7» وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِيثاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ «8» هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى‌ عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ «9» وَ ما لَكُمْ أَلاَّ تُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِيراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى‌ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ «10»

ترجمه‌

ايمان بياوريد بخدا و پيغمبرش و انفاق كنيد از آنچه قرار داد شما را جانشينان در آن از پيشينيان پس آنانكه ايمان آوردند از شما و انفاق كردند براى ايشان پاداشى است بزرگ‌

و چيست شما را كه ايمان نميآوريد بخدا با آنكه پيغمبر ميخواند شما را كه ايمان بياوريد به پروردگارتان و بتحقيق گرفت پيمان از شما اگر هستيد ايمان آورندگان‌

او است آنكه ميفرستد بر بنده خود آيات واضح الدّلالات را تا بيرون آورد شما را از تاريكيها بروشنى و همانا خدا بشما هر آينه با رأفت و مهربان است‌

و چيست شما را كه انفاق نميكنيد در راه خدا و مر خدا را است ميراث آسمانها و زمين برابر نيست از شما كسى كه انفاق كرد پيش از فتح و كارزار كرد آن گروه بلند مرتبه‌ترند از آنان كه انفاق كردند بعد از آن و كارزار كردند و به تمامى خدا وعده داده است پاداش نيك را و خدا بآنچه ميكنيد آگاه است.

تفسير

خداوند متعال دعوت فرموده بندگان خود را بايمان يعنى اعتقاد قلبى و اقرار زبانى بخداى يگانه و پيغمبر خاتم و انفاق در راه خير و رواج دين حق از اموالى كه خداوند بعاريت بآنها سپرده و جانشين ديگران در آن فرموده چون تمام اموال از آن حق است و هر وقت بعنوانى از عناوين از قبيل بيع و شرى و ميراث و غنيمت و غيرها كسى را جانشين ديگرى در مالى ميفرمايد پس بايد بندگان‌

جلد 5 صفحه 142

بدانند اموال همانطور كه از ديگران بآنها رسيده از آنها هم بغير خواهد رسيد و بآن دلبستگى پيدا نكنند و از صرف در راه خير مضايقه ننمايند و بايد بدانند كه خداوند بكسانيكه ايمان آوردند از بندگان بآنچه بايد ايمان بياورند از توحيد و نبوت و امامت و معاد و انفاق نمودند با نيت خالص اموال خودشان را در راه رضاى او مسلّما اجر جزيل و ثواب جليل در دنيا و آخرت عنايت خواهد فرمود و ميفرمايد كه چه موجب شده كه شما مردم ايمان نميآوريد بخداى يگانه با آنكه پيغمبر او شما را دعوت ميكند بپروردگار و ولى نعمت خودتان و خدا بشما عقل داد و بآن اعطاء از شما عهد گرفت كه هر وقت پيغمبرى با ادلّه و براهين و معجزات شما را براه حق دعوت كند اجابت نمائيد اگر اهل ايمان بحق و حقيقت باشيد و بتوانيد دست از هواى نفس و تعصّب و عناد برداريد چنانچه خودتان مدّعى هستيد كه ما اگر حق را بيابيم مؤمن بآن خواهيم شد و ديگر چگونه ميشود حق را از اين آشكارتر نمود كه خداوند نازل فرمود بر بنده خود كه همه بصدق و صفا او را ميشناسيد معجزات باهرات و آيات ظاهرات قرآن را كه اعجاز آنهم نزد شما واضح است تا بيرون آورد شما را از ظلمات جهل و نادانى و حيرت و سرگردانى و وارد كند در وادى علم و معرفت كه روشن و نورانى است چون خدا بحال شما رأفت ميكند و با شما مهربان است و رأفت و رحمت اگر چه ظاهرا مرادفند و براى تأكيد ذكر شده ولى غالبا رأفت بحال مبتلا ميشود و رحمت اعمّ است و چه موجب شده كه انفاق نميكنيد مال خودتان را در راه رضاى خدا با آنكه تمام اموالى كه در آسمانها و زمين است بخدا ميرسد و همه ميميرند يا از دستشان ميرود و معطّل ميماند و كسانيكه انفاق كنند در راه خدا از قبيل بذل بفقراء اهل ايمان كه تمكّن مالى ندارند براى جهاد يا غير آن و جهاد نمايند پيش از فتح مكّه و قوّت اسلام مساوى نيستند در درجه و مقام و اجر و ثواب با كسانيكه بعد از آن انفاق نمايند بلكه درجه و مقام و مرتبه سابقين نزد خدا برتر و بالاتر و اجرشان زيادتر است چون آنها در وقت عسرت و حاجت و ضعف اسلام كمك نموده‌اند و چون مال و جان در معرض زوال و فنا است هر چه زودتر انسان آنرا در مصرف خير و باقى صرف نمايد بهتر است و مع ذالك خداوند بتمام منفقين‌

جلد 5 صفحه 143

و مجاهدين وعده جزاى خير و ثواب داده و همه را بپاداش و اجر كامل خودشان ميرساند و خداوند از ظاهر و باطن اعمال شما آگاه است و بحسب مراتب اخلاص نيّت و موقعيّت عمل بشما اجر عنايت خواهد فرمود.

هُوَ الَّذِي‌ يُنَزِّل‌ُ عَلي‌ عَبدِه‌ِ آيات‌ٍ بَيِّنات‌ٍ لِيُخرِجَكُم‌ مِن‌َ الظُّلُمات‌ِ إِلَي‌ النُّورِ وَ إِن‌َّ اللّه‌َ بِكُم‌ لَرَؤُف‌ٌ رَحِيم‌ٌ «9»

‌او‌ ‌است‌ خداوندي‌ ‌که‌ نازل‌ فرمود آيات‌ واضح‌ روشن‌ ‌بين‌ ‌بر‌ بنده ‌خود‌ ‌رسول‌ اللّه‌ (ص‌) ‌براي‌ اينكه‌ بيرون‌ آورد ‌شما‌ ‌را‌ ‌از‌ تاريكي‌هاي‌ شرك‌ و كفر و جهالت‌ و

جلد 16 - صفحه 423

سوق‌ دهد ‌شما‌ ‌را‌ ‌به‌ نور ايمان‌ و نور علم‌ و محقّقا خداوند ‌به‌ ‌شما‌ رءوف‌ و مهربان‌ ‌است‌.

هُوَ الَّذِي‌ يُنَزِّل‌ُ عَلي‌ عَبدِه‌ِ مقام‌ عبوديّت‌ بالاترين‌ مقام‌ ‌است‌ ‌براي‌ انسان‌ حتّي‌ ‌از‌ مقام‌ رسالت‌ بالاتر ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ تشهد نماز مي‌گويي‌ (اشهد ان‌ّ محمّدا عبده‌ و رسوله‌) و ‌از‌ امير المؤمنين‌ ‌است‌

(كفاني‌ فخرا ‌ان‌ تكون‌ لي‌ ربّا و كفاني‌ عزّا ‌ان‌ اكون‌ لك‌ عبدا)

و حقيقت‌ عبوديّت‌ اينست‌ ‌که‌ ‌از‌ تحت‌ فرمان‌ مولي‌ قدمي‌ بيرون‌ نگذارد و خوديّتي‌ ‌به‌ ‌خود‌ ندهد و ‌خود‌ ‌را‌ آزاد نداند عَبداً مَملُوكاً لا يَقدِرُ عَلي‌ شَي‌ءٍ نحل‌ آيه 77.

آيات‌ٍ بَيِّنات‌ٍ قرآن‌ مجيد و معجزات‌ باهرات‌ و دلائل‌ و براهين‌ واضحات‌ ‌که‌ تمام‌ ‌از‌ جانب‌ ‌او‌ ‌بر‌ پيغمبر اكرم‌ نازل‌ ‌شده‌ و عطا فرموده‌.

لِيُخرِجَكُم‌ مِن‌َ الظُّلُمات‌ِ إِلَي‌ النُّورِ لام‌ غرض‌ ‌است‌ ‌يعني‌ غرض‌ ‌از‌ انزال‌ آيات‌ اينست‌ ‌که‌ ‌شما‌ ‌را‌ بيرون‌ آورد ‌از‌ ظلمات‌ ظلمت‌ قلب‌، قلب‌ ‌که‌ تاريك‌ شد هيچ‌ حقيقتي‌ ‌را‌ درك‌ نمي‌كند و تاريكي‌ قلب‌ كفر و شرك‌ و جهالت‌ و تسلّط شيطان‌ و حب‌ّ نفس‌ و حب‌ّ دنيا و متابعت‌ هواي‌ نفس‌ و فسق‌ و فجور و صفات‌ خبيثه‌ و اعمال‌ سيّئه‌ ‌است‌ ‌الي‌ النور نور ايمان‌ و اعمال‌ صالحه‌.

وَ إِن‌َّ اللّه‌َ بِكُم‌ لَرَؤُف‌ٌ رَحِيم‌ٌ ‌که‌ اصل‌ خلقت‌ و اعطاء عقل‌ و ارسال‌ رسل‌ و انزال‌ كتب‌ و جعل‌ احكام‌ تمام‌ ‌از‌ روي‌ رأفت‌ و مهربانيست‌.

(آیه 9)- این آیه برای تأکید و توضیح بیشتر پیرامون همین معنی می‌افزاید: «او کسی است که آیات روشنی بر بنده‌اش [- محمد] نازل می‌کند، تا شما را از تاریکیها به سوی نور برد و خداوند نسبت به شما مهربان و رحیم است» (هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلی عَبْدِهِ آیاتٍ بَیِّناتٍ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ).