آیه 9 سوره حج

ثانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ «9»

ثانِيَ عِطْفِهِ‌: جدال مى‌كند در حالتى كه پيچنده جانب دوش و گردن خود است. اين كنايه است از تكبر، زيرا متكبر دامن از همه چيز در مى‌چيند و گردن و روى خود را از هر چيز منحرف مى‌سازد. نزد بعضى مراد اعراض از حق است.

به جهت استخفاف. حاصل آنكه اين مجادل جدال مى‌كند در حالتى كه متجبر يا معرض از حق است. لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ‌: تا گمراه گرداند مردمان را از راه خدا و فرمانبردارى او. لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ‌: براى او است رسوائى در دنيا رسوائى به كشتن در روز «بدر» و فضيحت و نكوهش بر السنه اهل ايمان.

وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ‌: و بچشانيم او را روز قيامت عذاب آتش سوزان.

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لا هُدىً وَ لا كِتابٍ مُنِيرٍ «8» ثانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ نُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَذابَ الْحَرِيقِ «9» ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ يَداكَ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ «10»

ترجمه‌

- و بعضى از مردم كسى است كه مجادله ميكند در خدا بدون دانشى و نه هدايتى و نه كتابى روشن‌

با آنكه منحرف كننده باشد جانبش را تا گمراه گرداند از راه خدا مر او را است در دنيا رسوائى و ميچشانيم او را روز قيامت عذاب سوزان‌

اين براى آنچيزى است كه پيش فرستاده است دو دست تو و همانا خدا

جلد 3 صفحه 591

نيست ستمكار مر بندگانرا.

تفسير

- قمّى ره نقل فرموده كه نازل شد در باره ابو جهل و ثانى عطفه بمعناى روى گرداندن و اعراض نمودن از راه حقّ و طريق خداوند و ايمان است چون كلمه ثانى بمعناى دو تا كننده و عطف بمعناى جانب است و جمعا كنايه از تكبّر و پهلو گرداندن و شانه از زير بار تكليف كشيدن ميباشد و خلاصه مستفاد از آيات شريفه آنستكه بعضى از مردم كور كورانه بدون هيچ دليل و برهان و سند روشنى از راه تقليد و تعصّب در توحيد الهى و صفات جمال و جلال او سخنرانى و خودنمايى ميكنند و با آنكه حقّ بر آنها عرضه شده با تكبّر و نخوت از قبول آن استنكاف و استكبار دارند تا در نتيجه مردم را گمراه نمايند و خودشان هم در گمراهى بمانند چون ليضلّ بفتح ياء نيز قرائت شده است از براى چنين شخصى در دنيا جز رسوائى و خوارى نخواهد بود و در آخرت ما عذاب آتش سوزان را باو خواهيم چشانيد و ميگوئيم اين براى استحقاقى است كه بدست خود در دنيا براى خودت تهيّه و تدارك نمودى و پيش فرستادى و الا خداوند عادل است كسيرا بدون استحقاق عذاب نميكند با آنكه اگر بخواهد بدون سبب بنده‌ئى را مخلّد در جهنّم نمايد ظلم بسيار نموده و خدا هيچ ظلم نميكند چه رسد بآنكه العياذ باللّه بسيار ظلم كننده باشد ..

ثانِي‌َ عِطفِه‌ِ لِيُضِل‌َّ عَن‌ سَبِيل‌ِ اللّه‌ِ لَه‌ُ فِي‌ الدُّنيا خِزي‌ٌ وَ نُذِيقُه‌ُ يَوم‌َ القِيامَةِ عَذاب‌َ الحَرِيق‌ِ «9»

و برمي‌گرداند صورت‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌ روي‌ تكبّر و نخوت‌ و بي‌اعتنايي‌ ‌به‌ ‌خدا‌ و ‌رسول‌ و عقايد حقّه‌ و احكام‌ الهيّه‌ ‌براي‌ اينكه‌ گمراه‌ كند بنده‌گان‌ ‌را‌ ‌از‌ راه‌ الهي‌، ‌از‌ ‌براي‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌در‌ دنيا خفّت‌ و خواري‌ و مي‌چشانيم‌ ‌او‌ ‌را‌ روز قيامت‌ عذاب‌ سوزنده‌ ‌را‌.

(ثانِي‌َ عِطفِه‌ِ): ‌در‌ خبر ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ ‌السلام‌ ‌است‌ فرمود:

«و ‌من‌ النّاس‌ ‌من‌ يجادل‌ ‌في‌ اللّه‌ ‌هو‌ الاوّل‌، و ثاني‌ عطفه‌ الثّاني‌ ... الخبر».

‌در‌ مجمع‌ ثاني‌ عطفه‌ ‌را‌ مي‌گويد: اعراض‌ ‌از‌ شي‌ء ‌از‌ روي‌ تكبّر. اكثر ‌اينکه‌ كفّار و مشركين‌ ‌از‌ روي‌ تكبّر و نخوت‌ اعراض‌ ‌از‌ انبياء كردند، و مخالفين‌ اعراض‌ ‌از‌ ائمّه طاهرين‌، و اكثر افراد امروزه‌ اعراضشان‌ ‌از‌ علماء تمام‌ ‌از‌ روي‌ تكبّر بوده‌ ‌که‌ زير بار احكام‌ دين‌ و كتب‌ آسماني‌ و مبيّنين‌ ‌آنها‌ نرفتند.

(لِيُضِل‌َّ عَن‌ سَبِيل‌ِ اللّه‌ِ): حتّي‌ ديگران‌ ‌را‌ ‌هم‌ مانع‌ شدند و تابع‌ ‌خود‌ قرار دادند و گمراه‌ كردند.

جلد 13 - صفحه 271

(لَه‌ُ فِي‌ الدُّنيا خِزي‌ٌ): ذلّت‌ و خفّت‌ و خواري‌ ‌از‌ قتل‌ و ساير بليّات‌ چنانچه‌ ‌در‌ امم‌ سابقه‌ و ‌در‌ همين‌ امّت‌ بسيار مشاهده‌ ‌شده‌.

(وَ نُذِيقُه‌ُ يَوم‌َ القِيامَةِ عَذاب‌َ الحَرِيق‌ِ).

]

(آیه 9)- سپس در یک عبارت کوتاه و پر معنی به یکی از علل انحراف و گمراهی این رهبران ضلالت پرداخته، می‌گوید: «آنها با تکبر و بی‌اعتنایی (نسبت به سخنان الهی و دلائل روشن عقلی) می‌خواهند مردم را از راه خدا گمراه سازند» (ثانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ).

سپس کیفر شدید آنها را در دنیا و آخرت به این صورت تشریح می‌کند: «بهره آنها در این دنیا رسوائی و بد بختی است، و در قیامت عذاب سوزنده را به آنها می‌چشانیم» (لَهُ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ نُذِیقُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَذابَ الْحَرِیقِ).