آیه 82 سوره نحل

فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ الْمُبِينُ (82)

فَإِنْ تَوَلَّوْا: پس اگر رو برگردانند و پشت كنند از اسلام. فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ الْمُبِينُ‌: پس اين است و جز اين نيست بر تو است رسانيدن پيغام آشكارا، و چون تو اى پيغمبر تبليغ فرمودى، اعراض ايشان تو را زيان ندارد اين كلام از قبيل اقامه سبب است مقام مسبب، يعنى اگر از تو اعراض نمايند

جلد 7 - صفحه 258

ضررى به تو نرسد، زيرا بر تو همين تبليغ است، و تو آن را رسانيده‌اى.

فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ الْمُبِينُ (82) يَعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ يُنْكِرُونَها وَ أَكْثَرُهُمُ الْكافِرُونَ (83) وَ يَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً ثُمَّ لا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ (84) وَ إِذا رَأَى الَّذِينَ ظَلَمُوا الْعَذابَ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ (85)

ترجمه‌

پس اگر رو گردانند پس جز اين نيست كه بر تو است رسانيدن آشكار

ميشناسند نعمت خدا را پس انكار ميكنند آنرا و بيشتر آنها ناسپاسانند

و روز كه برانگيزيم از هر جماعتى گواهى را پس اذن داده نشود براى كسانيكه كافر شدند و نه آنها طلب خوشنودى كرده شوند

و چون به بينند آنانكه ستم كردند عذاب را پس سبك كرده نشود از آنها و نه آنها مهلت داده شوند.

تفسير

- پس از اقامه حجّت بر وجوب شكر نعمت و تسليم و انقياد در برابر اوامر حضرت احديّت باز اگر اهل عناد و لجاج اعراض و استنكاف از قبول نمودند باكى نيست پيغمبر اكرم بوظيفه خود عمل نموده معذور است و بيشتر آنها معاقب چون نعمت خدا را شناختند و منكر شدند بكفران و كفر باطنى و البتّه اعظم نعم الهى ولايت ائمه اطهار است چنانچه قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه ما و اللّه نعمت خدائيم كه انعام فرموده است آنرا بر بندگان و بسبب ما فائز بنعمت شد هر كس فائز شد و در كافى از آنحضرت نقل نموده كه چون آيه انّما وليّكم اللّه نازل شد چند نفر از اصحاب پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در مسجد مدينه جمع شدند و با يكديگر گفتند اگر ما باين آيه ايمان بياوريم ذليل ميشويم و على بن أبي طالب بر ما مسلّط خواهد شد و اگر ايمان نياوريم بتمام آيات كافر خواهيم شد و ما ميدانيم كه پيغمبر صادق است در آنچه ميگويد ولى دوست نداريم او را و از على اطاعت نميكنيم پس اين آيه نازل شد كه مراد از آن نعمت ولايت على عليه السّلام است و در روايت‌

جلد 3 صفحه 307

عيّاشى از امام كاظم عليه السّلام اشاره باين معنى شده است و اينكه نسبت كفر باكثر داده شده گفته‌اند براى آنستكه بيشتر اعراض كنندگان معرفت به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و امام عليه السّلام و سائر نعم الهى پيدا كردند و منكر شدند و كفران نمودند ولى بعضى براى قصور ادراك معرفت پيدا نكردند و معذور بودند و اطلاق كفران و كفر در مورد آنها روا نيست و بنابراين ضمير هم راجع باعراض كنندگان است با آنكه نسبت معرفت و انكار بتمام آنها در كلام الهى داده شده چنانچه ظاهر است و بنظر حقير براى آنستكه بيشتر كسانيكه معرفت پيدا كردند و منكر شدند در ظلم و تعدّى و آزار خاندان نبوّت كوتاهى ننمودند و حقيقت كفران نعمت و كمال كفر در اين دسته ظهور و بروز پيدا كرد لذا از آنها بجمع معرّف تعبير شده است و بنابراين ضمير هم بظاهر خود باقى و موصوف بمعرفت و انكار تمام اعراض كنندگانند و حقيقت كفران و كمال كفر مخصوص بغاصبين حقّ و ستمكاران بآل محمّد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و ياد كن اى پيغمبر روز قيامت را كه برانگيزيم از هر امّت و جماعت از امم سابقه و جماعات لاحقه گواهى را كه آن پيغمبر وقت و امام زمان است براى گواهى دادن بر اعمال آنها از كفر و ايمان و اطاعت و عصيان براى اتمام حجّت و مزيد عزّت اهل ايمان و فضيحت اهل طغيان چنانچه در مجمع و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه براى هر زمان و امّتى امامى است كه مبعوث ميشوند اهل آن زمان و آن امّت با امام خودشان پس مأذون نميشوند كفّار در عذر خواهى از گناه چون عذرى ندارند و آنجا جاى ذكر باطل نيست و بآنها گفته نميشود خدا را از خودتان راضى و خوشنود نمائيد چون آنجا جاى تكليف نيست و صيغه يستعتبون مشتقّ از عتبى بمعناى رضا است و چون عذاب الهى را مشاهده نمودند تخفيف و مهلتى براى آنها نيست بايد دائما بسوزند و بسازند و ندامت و پشيمانى و توبه و انابه براى آنها ثمرى ندارد.

جلد 3 صفحه 308

فَإِن‌ تَوَلَّوا فَإِنَّما عَلَيك‌َ البَلاغ‌ُ المُبِين‌ُ (82)

‌پس‌ ‌اگر‌ اعراض‌ كردند و اسلام‌ نياوردند ‌پس‌ فقط تكليف‌ ‌شما‌ پيغمبران‌ اتمام‌ حجة ‌است‌ ‌براي‌ قوم‌ ببيان‌ ادله‌ توحيد و اتيان‌ بمعجزات‌ ‌که‌ دليل‌ ‌بر‌ صدق‌ دعواي‌ ‌آنها‌ ‌باشد‌ و بيان‌ وظايف‌ دين‌ و بشارت‌ و انذار و نصيحت‌ و موعظه‌ و اما اسلام‌ آوردن‌ و نياوردن‌ قوم‌ مربوط بآنها نيست‌ ‌خود‌ اينها مسئولند لِيَهلِك‌َ مَن‌ هَلَك‌َ عَن‌ بَيِّنَةٍ وَ يَحيي‌ مَن‌ حَي‌َّ عَن‌ بَيِّنَةٍ انفال‌ ‌آيه‌ 44 فَإِن‌ تَوَلَّوا ‌پس‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ همه‌ آيات‌ قدرت‌ و تذكر بنعم‌ الهي‌ باز ايمان‌ نياورند و بكفر و شرك‌ ‌خود‌ باقي‌ و ثابت‌ ماندند ‌بر‌ انبياء جز ابلاغ‌ چيزي‌ نيست‌ و راه‌ عذر ‌بر‌ احدي‌ باقي‌ نماند چنانچه‌ وظيفه‌ علما ‌هم‌ بيان‌ احكام‌ ‌است‌ و تاليف‌ رسائل‌ عمليه‌ و ‌در‌ دست‌رس‌ عموم‌ گذاردن‌ لكن‌ عمل‌ ‌آنها‌ و تقليد ‌از‌ علماء ‌در‌ عهده‌ ‌خود‌ مكلفين‌ ‌است‌.

فَإِنَّما عَلَيك‌َ البَلاغ‌ُ المُبِين‌ُ ما عَلَي‌ الرَّسُول‌ِ إِلَّا البَلاغ‌ُ

]

(آیه 82)- بعد از ذکر این نعمتهای آشکار و نهان می‌فرماید: «با این همه اگر آنها روی برتابند (و تسلیم دعوت حق نشوند، نگران مباش) چرا که وظیفه تو فقط ابلاغ آشکار است» (فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَیْکَ الْبَلاغُ الْمُبِینُ).

این جمله در حقیقت، برای دلداری پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و تسلی خاطر اوست.